Brahîmê Alûcî براھیمێ ئالووجی

Banîn, yek ji mekanîzmayên herî balkêş ên hînbûnê ye ku di pêvajoya geşedanê de tê dîtin. Ev pêvajo ku cara yekem ji aliyê etologê Austuryayî Konrad Lorenz ve hatiye qeyd û bendkirin, bûye mijara lêkolînên berfireh ên derûnasî û biyolojîk. Di vê gotarê de, em ê li ser teorî, mekanîzma û bandorên banînê rawestin û encamên lêkolînên dawî yên vê qadê binirxînin. Dîroka Lêkolînên Banînê Geşedana Dîrokî ya Têgehê Têgeha banînê (imprinting) cara yekem di sedsala 19an de ji aliyê Douglas Spalding (1841-1877) ve hatiye dîtin, lê wê demê weke "sazûmana nestî/însîyakî" (instinctive association) hatibû binavkirin. Spalding di xebatên xwe yên li ser çûkên nû ji hêkê derketî de dît ku ev çûk di demeke pir kurt de fêrî naskirina dayika xwe dibin (Bolhuis & Honey, 1998). Xebatên Lorenz û Bandora Wan Konrad Lorenz di salên 1935an de dest bi lêkolînên xwe yên bi pergal li ser banînê kir. Ceribandinên wî yên bi qazên cûcik (gosling) re bûn bingeha têgihiştina modern a banînê. L...

  Em ê di vê nivîsê de li ser têkiliya di navbera hevdilî û hişê çêkirî de bisekinin. Bi taybetî,   em ê rola hevdiliyê di pêvajoya venasînî (cognitive process) a mirovî û di geşedana hişê çêkirî de vekolin . Têkiliya di navbera hişmendî û venasîna mirov (human cognition) û hişmendiya teknolojîk analiz bikin, û kêmasiyên heyî yên di warê rûxsariya hestiyariyê de binirxînin. Armanca sereke ya vê nivîsê ew e ku rola hevdiliyê ya di pêvajoya biryardayînê de diyar bike û sînordariyên hişê çêkirî yên di vî warî de analîz bike. Di serdema dîjîtal a îroyîn de, geşedana teknolojiya Hişê Çêkirî – HÇ (Artificial Intelligence - AI) ji gelek qadan bala pisporan dikişine ser xwe. Lê belê, di nav van geşedanan de, roleke bingehîn a hişmendî û venasîna mirov heye ku hîn jî dikare weke xaleke cudaker were dîtin: Hevdilî. Di vê çarçoveyê de, têgihiştina me ya ji taybetmendiyên hişmendî û venasîna mirov û kapasîteya teknolojîk giringiyeke mezin werdigire (Anderson & Roberts, 2023). Pi...