Bi xwe, bûme dizê sola xwe.

 

Bi xwe, bûme dizê sola xwe.

Te şûşt ava bi gû, ez çi bikin qenciya li dû.

Li Bexdayê xurme pir in, ji me re çi?

Bêndera ku kûçik li ser bigere, ew çi bênder e?

Were mala me, tê bibînî halê me.

Ga dikirim dibe golik, genim diçînim dibe şolik.

Carekê te bixapîne ar di mala wî keve; bû du caran, du caran ar di mala wî keve; ku bû sê caran ar di mala te keve.

Abor daye eborê.

Adar e, dew li dar e, şivan li mal e, kebanî bi kar û bar e.

Afirê gamêşa bû warê kelşemêşa.

Agir bi serê min ketiye, tu jî li ber rûnê xwe diqijirînî.

Agirê bin kayê ye

Agir pêkeve bêhna pîso jê nayê.

Apê Sorbirçî, ji destê wî gurî derket kete destê vî hirçî.

Apê Faris, niha tu nemirî, tuyê bêyî nav garis!

Ar û pelûr e, xuy û xeyset qebûl e.

Aş bi xeyalekî, qeraş bi xeyalekî.

 Aş digere, çeqçeqok diranê xwe dişkîne.

 Av li Nêrwan e, fêde li Teqwan e.  

Ava zimzim, li pêy dibezim.

Ax û avayî, nav û nandayî.

Axa li kêfe ye, mal maye li bin berfê ye.

Banê me yek ban e, hêlek deşt e, yek zozan e.

Baranê erd şil kir, zîpikê erd qul kir.

Barê kerê, li ser pişta devê ye.

Baz bi bazan re, qaz bi qazan re, mirîşka kor bi dîkê kulek re.

Bêar, çi ji ar bike; wê kumê xwe tim xwar bike.

Bêmal e, malxwê malê; neyê mal e, qeda salê.

Behra şîn e, av tê de nîn e.

Bejin biriqî, dil xeriqî.

Bejin lal e, bila nêbejin tiral e.

Bejin tît e, mal mecît e.

Bejin zer e, dil jehr e.

Bejna min sehr e, dile min jehr e.

Berf heliya, ling wesiya.

Berx spartine gur.

Kezeb spartine pisîkê.

Bi destan da, bi lingan li pêy ket.

Bi destên xwe mala xwe xera kir.

Bi kinco, were qunco, bi qerpalo here malo.

Bi qîzanî mîr bû, bi jinanî pîr bû.

Bi şev şemamok e, bi roj pîrebok e.

Bi tekbîr, dikolin bîr.

Bi vê qûne, tu naxwî hêkerûne.

Bi ve qûşe, tu naçî Mûşe.

Bi vî hisî, tu nagihêjî çu par û pisî.

Bihûşta ku ez ne lê bim, bila ker tê de vegevêzin.

Bila ya dehan jî li ser ya nehan be.

Birayê ji dê ye, silava dide li pê ye; ew jî ji bo lomê xelkê ye.

Mîh firot bi heftan, dûyê we kirî bi heştan.

Bizina reş e, her roj nexweş e.

Bûye berete, li ser beratan.

Bûye çêleka sor, şîre xwe dide dawiye lingê xwe lê dixe.

Bûye çiyayê Sîpane, serê xwe danaxe.

 Bûye dasiyê masiya.

Bûye defa ber kera.

 Bûye diwarê ser buzê.

Cano min tu danî, kesî tu hilneanî.

Car caran tîne, gayê reş baran tîne.

Caw bû kitan, dew bû derman.

Cila sil e, ketiye mil e.

Çawa sûk e, gaz biçûk e?

Çawa sûk e, wilo jî bûk e.

Çem tim nayê, qirş û qal li ber nayê.

Çemê Miradê çiqasî rabe, nikare tiştekî ji quling bike.

Çilkek e, milkek e.

Çiqas dinya li hev dikeve, tiştek ji me re bi ser dikeve.

Çira xizanî, ji nezanî.

Çû ser darê, dara bin xwe birî.

 Çûk e, diçe li ser hekê betan rûdine.

Dar bi verotinê, mirov bi gotinê.

Darbiro daran bibir, gumana xwe ji Xwedê nebir.

Darek digire, hezar dar û devî dihejîne.

De ka kuma deynin, pirsa jê bikin.

Wexta kird hat serî, bizire wekî kerî, dîsa jî xelk bêje aferî.

Dêrek ava kir, mizgeftek xera kir.

 Derewek wan ji deh rastê me çêtir e.

Desto bi xwe gesto, ha diwesto, ha diwesto.

Dev ji zirna zer berdaye, bi qula ebcetê girtiye.

Devî paç e, zikî xaç e.

Dewlet e, bel e, gewr e, bi şev sayî ye, bi roj ewr e.

Diçe cihe nenas, pesnê xwe dide xas û xas.

Dimirim dibeecim, ceh dibe ez birinc im.

Dinê li dinê, çave gur li bizinê.

Dinya bûye kes, tu kesî negotiye bes.

Dinya wa hatiye, wê wa jî here.

Diran êş, derman kêş.

Diranê xwe veşêre, se li hestiyan digere.

Dîtina çavan, qinyata dilan.

Dîtiya dît, nedîtiya di xwe de rît.

Evdilxebûr e, ji rehma Xwedê dûr e, koda wî piçûk e, çirnika wî kûr e.

Çirnik: Kodek genim ê qeras e.

Evdilxebûr: Qeraşek li Tendûrekê

Ew mirî nakeve ber wî girî.

Ew girî nakeve ber wî mirî

Ew sal e, le ne ew bihar e.

Ew serî ye, ew oxir e.

Nakim mêran, kundan nakim dewsa şêran.

Êle xwe bi pîre girt, pîre xwe bi êle girt.

Gavan hat zeviyê, jina gavan nû bezî teşiyê.

Gaye qermo bi heft çermo.

Ger ne fend e, ev çi dar û bend e.

Germ germa tûyan e, kêf kêfa rûtan e.

Gîha li ber gur e, goşt li ber mîhê ye.

Gostê diziyê naxwe lêbelê pariyê xwe di avşorê de dike.

Got: "Apo jina te kevn e." Got: "Ji minetan çêtir e." Got: "Apo sa tu girtî!" Go: "Lawo, apo çi se ye?"

Got: "Erebo quna te res e." Got: "Male min ev e."

Got: "Keçelo te sere xwe şûşt?" Got: "Min hûna jî."

 Got: "Kîjan millet baş e?" Got: "Mirovê baş baş e."

Got: "Ziyarete min gelek caran bi te derew sond xwar, te tistek li min nekir." Got: "Min jî gelek caran mala te xera kir hayê te pê tune?"

Gotin: "Kul hatiye gund we ji her male du kesan bibe." Hemî kesî çave xulam niherî. Xulam got: "Bele yek ez le ka ye din?"

Kevan hindî dar e, xwarin goşt e ya din jahr e, jin dotmam e ya din yar e.

Gur hata diyara, hewar kete hezara.

Gur hate diyara, delîl halê hejara.

Gur hate nav malan, wey li halê feqîr û jaran.

Wa dikim dê dimire, ha dikim bav dimire.

Hat ji karê, nehat ji malê.

Hat ji palê, bû xwediyê malê.

 Hat kurê malê, nehat ziyana salê.

Lê hat bazirgan e, lê nehat xwediyê gayê wêran e.

Hedî diçim dibêjin, gêj e; zû diçim dibêjin, bîj e.

Heftyaro, li ber çavan diyaro.

Heqê Elî dixwaze ji Welî.

Heqê xwe jî dide, serê xwe jî dişkîne.

Her du jî tû devê hev nakin.

Hesp û kesp li ba wî yek in.

Heta hebû dims, ez mam û tu pis; dema ku nema dims, ez Motî û tu Botî.

Heta malek ava kir, gundek wêran kir.

Heta neçe diyarê gorê, mirin nakeve bîrê.

Heyrana kûçikê gurêx, li beriye diewte, li zozana gur miyê berdide.

Him dinale, him vedimale.

Hirç hat, va rez; diz hat, va pez.

Hûkê dike mûkê.

Hûr bajo, zû bajo, dûr bajo, kûr bajo û ga neêsîne.

Hûrik hûrik dagirt tûrik.

Ji binê sola xwe re bêje.

Ji bo çilê, xwe dike gilê.

Ji bo gûrzek gîha, lodekê dişewitîne.

Ji bo kêçekê, lihêfekê dişewitîne.

Ji deve re gotin: "xet"; got: "Ez nikarim qet."

Ji dijminan re zare şêrîn, pişta hişk.

Ji eşîran eşîra me, ji gundan gundê me, ji malan mala me, ji mala me jî ez û birayên xwe, lêbelê zêde zêde jî ez.

Ji gur birçîtir, ji mar tazîtir e.

Ji kirinên şêx û melan, dîsa rehmet li cahilan.

Ji tivingê re nîşan, ji hespê re meydan.

Ji tunebûna şêran, rovî xwe nîşan dikin wek mêran.

Kalbûne li min kar kir, xortaniyê mala xwe li cem min bar kir, qîza rûye xwe ji min guherî, bûka dilê xwe ji min sar kir.

Kalo ji bênefsî, pîrê ji bêkesî herduyan jî li hev pirsî.

Kevir û kûçik li min barî, xêr û xweşî li te barî.

Kî dike kî dixwe? Kî dixwe kî li xwe dixe?

Kumê Xiço li serê Piço, ne hat ne diço.

Lêhat bazirgan e, lê nehat xwediyê gayê wêran e.

Li Bexdayê xurme pir in, ji min re çi?

Li vir teq, li wir teq, heta çûne dinya heq.

Lingê gur girtin avêtin nav koza berxan.

Lomekaro, gunehkaro.

Mêrik ket bin siya axê, axê ket bin siya doxîna xwe.

Mirov kevira davêje Birca Belek, navêje selika rêxe.

Mirovê bê guman, bê dîn û bê îman.

Min çi xêr dît ji bênderê, çi bibînim ji kozerê.

Mirazê bê dil, weke kirasê bê mil.

Nan da ber me, ço da ser me.

Nan da ber me, tajiyê xwe berda ser me.

Ne bi halekî, ne bi malekî, tu çi zanî hewalekî.

Ne malê pir, ne gerdana stûr; malê pir zû ziyan dibe, gerdana stûr zû zirav dibe.

Ne sora ber agira, ne rinda be çira.

Par li me dida dara, îsal xwe nagire li ser çardara.

Roviyê newala, bû xwediyê mala.

Sûret paç e, ya ji dil naçe.

Şeko peko, navê xwe li hevalê xwe ko.

Şox û seng e, bi nav û deng e.

Timahkaro, gunehkaro.

Timayo, ji hevalan mayo.

Tu xweş mevan e, le ne tu mazuvan e.

Vê ava gûşe gûşe, kes nabêje dewe min tirş e.

Wek kevire bine bîre.

Wek mar e, ne cih e, ne war e.

Xwedî kir bi destê xwe, kir emelê serê xwe.

Xwediyê goşt ji dizane goşt heram e; xwediyê pera jî zane pere qelp in.

Zebeş e, dendik reş e; çiqas xweş e.

Zilamek hebû, wexta nanê wî hebû, dewê wî tunebû; wexta dew hebû nan tunebû; wexta herdu hebûn ew tunebû.

Yekî got ez dimirim, tevir got ez hazir im.

Xwedê kerîm e, ezab jî elîm e.

Tirî reş bû, riya rez xweş bû.

Berê qeweta dijminê xwe bizane, paşê pê re şer bike.

Ê ku ji Xwedê netirse, jê bitirse.

Bila zik têr be, bila cih qelşa zinêr be.

Ji kerê we ye ku manker horî ye.

Xwedê mirov neke hêsîrê kîn û nefretê.

Xalê Bekir çavê xwe vekir,

Mirêk danî, li xwe mêze kir,

Serê xwe şûşt, riyê xwe şe kir.

Gur got mirovo, mirovê fehş

Min ê xelkê xwarine ga û gamêş,

Min ê te xwariye kerekî cehş!

Min ew sêv danî,

Gul li şûnê danî.

Yekê tenê, ji mirinê re ye.