Di qada derûnnasiyê de, nemaze di teoriya derûnkolînerî/psîkanalîzê ya Sigmund Freud de, gelek têgeh hene ku ji bo fêmkirina hiş û tevgera mirov girîng in. Ev têgeh bi giştî bi sê beşên sereke yên hiş ve girêdayî ne: ezî (ego), nizmezî (id) û bilindezî (superego).
Nizmezî (id) beşa herî kevnar û hov a hiş e. Ew cihê nestek (instinct) û xwestekên me yên bingehîn e. Nizmezî li gorî "prensîba kêfê" dixebite û dixwaze ku hemû xwestek û hewcedariyên wê di cih de werin têrkirin (satisfaction). Lê belê, civak û rastiya jiyanê destûrê nade ku em her tiştê ku em dixwazin bikin.
Li hember vê yekê, ezî (ego) heye ku li gorî "prensîba rastiyê" tevdigere. Ezî hewl dide ku di navbera xwestekên nizmezî û sînorên rastiya derve de hevsengiyekê çêbike. Ew beşa hişmend a kesayetiya me ye ku biryaran dide û bi cîhanê re têkilî datîne.
Bilindezî (superego) jî beşa exlaqî ya hiş e. Ew nirx û qedexeyên (censor) civakî temsîl dike û li ser ezî zextê çêdike da ku ew li gorî van nirxan tevbigere.
Lê belê, gelek ji van pêvajoyên derûnî di nihiçkên derhişî (unconscious drive) de pêk tên, anku di beşên hiş de ku em jê ne haydar in. Freud bawer dikir ku ev hêzên veşartî bandoreke mezin li ser tevger û hestên me dikin.
Yek ji rêbazên ku Freud ji bo lêkolîna van hêzên veşartî bikar anî, şîrovekirina xewnan bû. Li gorî wî, naverokên aşkere yên xewnekê tenê rûyê wê yê li ser avê ye. Di bin de wateyên kûrtir ên veşartî latent hene ku divê werin vekolan.
Di vê pêvajoya şîrovekirina xewnan de, Freud çend mekanîzmayên girîng dîtin:
1. Tîrkirin (condensation): Di vê de, gelek ramanên cuda di xewnê de dibin yek hêman an sembol.
2. Cihguhêzî (displacement): Li vir, girîngiya hestiyarî ji tiştekî veguhezî ser tiştekî din dibe.
3. Sembolîzm (symbolism): Bikaranîna sembolan ji bo nûnertiya ramanên veşartî.
4. Venêrîna duyemane (secondary revision): Pêvajoya rêkxistina naveroka xewnê bi awayekî ku ew bêtir bi mane û bi hev ve girêdayî xuya bike.
Freud her wiha bal kişand ser mekanîzmayên parastinê yên derûnî ku mirov bikar tînin da ku xwe ji stres û anxiousness biparêzin. Yek ji van mekanîzman rengvedan (projection) e, ku tê de mirov hest an ramanên xwe yên neyînî davêje ser kesên din. Mekanîzmeke din jî bîrewer û hişmendîkirî (intellectualisation) ye, ku tê de mirov ji hestên xwe dûr dikeve û bi awayekî zêde abstrak li pirsgirêkan dinêre.
Ev têgeh û teorî îro jî di qada derûnnasiyê de tên nîqaşkirin û bikaranîn. Her çiqas hin aliyên teoriya Freud hatine rexnekirin jî, bandora wî li ser fêmkirina me ya derheqê hiş û tevgera mirov de bêguman e.
Gava ku em bi çavekî giyanî û derûnî (psychic) li mirov dinêrin, em dikarin bibînin ku gelek aliyên kesayetî û tevgera me ji aliyên ku em hiş-mend (consciously) jê haydar in, kûrtir in. Ev fêmkirina kûr a derûnî dikare alîkariya me bike ku em xwe û yên dora xwe çêtir fêm bikin û bi vî awayî pêwendiyên xwe yên civakî û jiyana xwe ya derûnî baştir bikin.
Comments
Post a Comment