HIN TÊGEHÊN BINGEHÎN ÊN DERÛNNASIYÊ (SOME BASIC CONCEPTS OF PSYCHOLOGY)

Derûnnasî (Psychology): Lêkolîna zanistî ya hiş û reftaran ne.

Reftar (Behavior): Çalakiyên dîtbarî yên organîzmayekê ne ku dikarin bi objektîvî bên pîvan û qeydkirin.

Hişmendî (Consciousness): Rewşa haydar bûna ji serpêhatiyên xwe yên derûnî û derdora xwe ye.

Binhiş (Subconscious): Beşa hiş e ku di bin asta hişmendiyê de ye, lê dîsa jî dikare bandorê li ser ramanan û reftaran bike.

Derhiş (Unconscious): Beşa hiş e ku mirov jê ne haydar e, lê dîsa jî dikare bandorê li ser reftar û ramanên wî bike.

Hest (Emotion): Reaksiyonên kompleks ên fîzyolojîk û derûnî ne ku bi gelemperî bi rûdanekê, rewşekê, an kesekî ve têkildar in.

Bîr (Memory): Şiyana hilandina û vegerandina agahiyan e.

Ramandin (Thinking): Pêvajoya hiş a ku fikir û îdeyan diafirîne, çareser dike û biryaran dide.

Fêrbûn / Hînbûn (Learning): Pêvajoya bidestxistina zanîn, şiyan an reftarên nû ye bi riya tecrube an hînkirinê.

Handan (Motivation): Pêvajoya ku reftar û çalakiyên mirov dide destpêkirin, birêvebirin û berdewamkirin.

 

BEŞA GEŞEDANÊ:

 

Geşedan (Development): Guherînên di dema jiyanê de ne, ku di warên fizîkî, venasînî, civakî û hestî de çêdibin.

Zarokatî (Childhood): Qonaxa jiyanê ya di navbera zaroktiya pêşîn û sîpebûnê de ye.

Sîpebûn (Adolescence): Qonaxa geşedanê ya di navbera zarokatî û gihîştîbûnê de ye.

Gihîştîbûn (Adulthood): Qonaxa jiyanê ya ku piştî sîpebûnê dest pê dike û heta dawiya jiyanê dewam dike.

Pîrbûn (Aging): Pêvajoya guherînên fîzyolojîk û derûnî yên ku bi derbasbûna demê re çêdibin.

Girêdana hestî (Attachment): Têkiliya hestî ya xurt di navbera zarok û lênêrê wî/wê de.

Nasnameya zayendî (Gender identity): Hisa takekesî ya zayendê, ku dikare hevaheng be an nebe bi zayenda biyolojîk.

Xwebawerî (Self-esteem): Nirxandina takekesî ya xwe û hestên li ser vê nirxandinê.

Qonaxa geşedanê (Developmental stage): Her yek ji qonaxên geşedana mirov di jiyana wî de.

Geşedana venasînî (Cognitive development): Geşedana şiyanên ramandin, fêrbûn û çareserkirina pirsgirêkan.

 

BEŞA DERÛNNASIYA KLÎNÎKÎ:

 

Nexweşiya derûnî (Mental disorder): Rewşa ku bandorê li ser raman, hest û reftar dike û fonksiyona rojane asteng dike.

Depresyon (Depression): Nexweşiya xemgîniya domdar û kêmbûna eleqeyê.

Anksiyete (Anxiety): Hesta tirsê û fikarê ya bêsedem an zêde.

Şîzofrenî (Schizophrenia): Nexweşiya derûnî ya giran ku bandorê li ser ramandin, hest û reftar dike.

Nexweşiya Stresê ya Piştî Trawmayê – NSPT (Post-Traumatic Stress Disorder – PTSD): Rewşa derûnî ya ku piştî rûdaneke trawmatîk peyda dibe.

Bêpergaliya kesayetiyê (Personality disorder): Cureyên reftarî yên domdar û nefleksîbil ku ji normên çandî re ne guncan in.

Derûnterapî (Psychotherapy): Tedawiya axaftinê ya ji bo pirsgirêkên derûnî.

Dermanê derûnî (Psychopharmacology): Bikaranîna dermanên derûnî ji bo tedawiya nexweşiyên derûnî.

Nirxandina derûnî (Psychological assessment): Pêvajoya berhevkirina agahiyên li ser fonksiyona derûnî ya takekesekî.

Teşxîs (Diagnosis): Naskirina nexweşiyekê li gorî nîşan û semptomên wê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA VENASÎNÎ:

 

Venasîn (Cognition): Hemû pêvajoyên hiş ên ku bi bidestxistin, hilandin û bikaranîna zanînê ve têkildar in.

Baldarî (Attention): Pêvajoya hiş a ku dihêle mirov li ser tiştekî bisekine û yên din paşguh bike.

Têgihîştin (Perception): Pêvajoya ku pê mirov agahiyên ji derdorê wergirtî şîrove dike û wan bi wateyê ve girê dide.

Bîra demkurt (Short-term memory): Pergala bîrê ya ku agahiyên nû ji bo demeke kurt dihewîne.

Bîra demdirêj (Long-term memory): Pergala bîrê ya ku agahiyan ji bo demeke dirêj dihewîne.

Bîra kar (Working memory): Pergala bîrê ya ku agahiyan ji bo bikaranîna di demildest de dihewîne û manipule dike.

Ziman (Language): Pergala nîşan û sembolan a ku ji bo danûstandinê tê bikaranîn.

Çareserkirina pirsgirêkan (Problem-solving): Pêvajoya dîtina çareseriyê ji bo rewşeke zehmet an aloz.

Biryardan (Decision making): Pêvajoya hilbijartina alternatîfekê ji nav gelek vebijêrkan.

Zîrekî / Jîrîtî (Intelligence): Şiyana fêmkirin, fêrbûn, bikaranîna zanînê û çareserkirina pirsgirêkan.

Afiranderî (Creativity): Şiyana afirandina tiştên nû û orîjînal.

 

BEŞA DERÛNNASIYA FÎZYOLOJÎK:

 

Noroderûnnasî (Neuropsychology): Lêkolîna têkiliya di navbera mêjî û reftaran de.

Mêjî (Brain): Organa navendî ya pergala noron/sinirî ya mirov.

Pergala noronî ya navendî (Central nervous system): Mêjî û spînal kord.

Norogihîner (Neurotransmitter): Madeyên kîmyewî yên ku peyaman di navbera neuronên mêjî de vediguhêzin.

Hormon (Hormone): Madeyên kîmyewî yên ku ji aliyê guhanên endokrîn ve tên berdan û bandorê li ser fonksiyonên laş dikin.

Xew (Sleep): Rewşa bêhişiya demkî û xwezayî ya laş.

Xewn (Dream): Serpêhatiyên hayalî yên di dema xewê de.

Stres (Stress): Bersiva laş û hiş a li hember zext an guherînên di jîngehê de.

Rîtma zindewerî (Biological rhythm): Guherînên fîzyolojîk ên ku di demên diyar de dubare dibin.

Birçîbûn (Hunger): Hisa hewcedariya xwarinê.

Tî (Thirst): Hisa hewcedariya vexwarinê.

Zayendîtî (Sexuality): Hemû aliyên zayendî yên mirov, di nav de hestên zayendî, nasname û tevger jî heye.

Êş (Pain): Serpêhatiya nerazîbûna hestî û fîzîkî.

Hestên sehekan (Sensory perception): Pêvajoya wergirtina agahiyên ji derdorê bi riya organên hestan.

Kontrol a tevgerê (Motor control): Rêvebirina tevgerên laş.

 

BEŞA DERÛNNASIYA KESAYETIYÊ:

 

Kesayet (Personality): Koma taybetmendiyên takekesî yên domdar ku reftarên mirov diyar dikin.

Taybetmendiyên kesayetiyê (Personality traits): Xisletên takekesî yên domdar.

Modelên kesayetiyê (Personality models): Teoriyên ku hewl didin kesayetiyê bi awayekî sîstematîk rave bikin.

Pênc faktorên mezin (Big five factors): Modeleke kesayetiyê ya ku li ser pênc taybetmendiyên sereke disekine.

Xwebûn (Self): Têgeha mirov a ji xwe û nasnameya wî/wê.

Nasnameya takekesî (Personal identity): Têgeha mirov a ji xwe û cihê wî/wê di cîhanê de.

Xwe-karîgerî (Self-efficacy): Baweriya mirov a li ser şiyana xwe ya pêkanîna karekî.

Nirxên takekesî (Personal values): Prensîbên bingehîn ên ku rêberiya jiyan û biryarên mirov dikin.

Cudahiyên takekesî (Individual differences): Cihêrengiya di nav mirovan de di warê taybetmendiyên derûnî de.

Hêmanên genetîkî (Genetic influences): Bandora genên mirov li ser kesayetî û tevger û reftaran.

Hêmanên jîngehî (Environmental influences): Bandora derdor û serpêhatî û tecrubeyên jiyanê li ser kesayetî û reftaran.

Nirxandina kesayetiyê (Personality assessment): Pêvajoya pîvandina taybetmendiyên kesayetiyê.

Tîpên kesayetiyê (Personality types): Kategoriyên berfireh ên ku kesayetiyên cuda tê de tên bicihkirin.

Geşedana kesayetiyê (Personality development): Pêvajoya geşedana kesayetiyê di dema jiyanê de.

 

BEŞA DERÛNNASIYA PERWERDEHIYÊ:

 

Hînkirin (Teaching): Pêvajoya alîkarîkirina kesên din da ku tiştan fêr bibin.

Handana akademîk (Academic motivation): Hêza ku xwendekaran ber bi armancên perwerdehiyê ve dibe.

Serkeftina akademîk (Academic achievement): Asta ku xwendekar armancên perwerdehiyê bi dest dixin.

Stratejiyên hînbûnê (Learning strategies): Rêbazên ku xwendekar ji bo fêrbûnê bi kar tînin.

Cudahiyên fêrbûnê (Learning differences): Cihêrengiya di nav xwendekaran de di warê awayê fêrbûnê de.

Pirsgirêkên fêrbûnê (Learning disabilities): Zehmetiyên taybet di pêvajoya fêrbûnê de.

Nirxandina perwerdehiyê (Educational assessment): Pîvandina geşedana xwendekaran di warê perwerdehiyê de.

Hînbûna çalak (Active learning): Awayê fêrbûnê ku xwendekar bi çalakî tê de beşdar dibin.

Geşedana zarokan di dibistanê de (Child development in school): Geşedana zarokan di warê akademîk, civakî û hestî de di nava pergala perwerdehiyê de.

Têkiliyên mamoste-xwendekar (Teacher-student relationships): Têkiliyên di navbera mamoste û xwendekaran de û bandora wan li ser geşedana akademîk.

Bernameya perwerdehiyê (Curriculum): Plana giştî ya dersên ku dê bên hînkirin.

Perwerdehiya taybet (Special education): Perwerdehiya ji bo xwendekarên bi pêdiviyên taybet.

Derûniya perwerdehiyê (Educational psychology): Beşa derûnnasiyê ya ku li ser pêvajoyên fêrbûn û hînkirinê disekine.

Bîrdoziyên hînbûnê (Learning theories): Teoriyên ku hewl didin rave bikin ka mirov çawa fêr dibin.

Hînbûna civakî (Social learning): Teoriya ku dibêje mirov bi çavdêrî û teqlîdkirina kesên din fêr dibin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA KAR Û RÊXISTINÊ:

 

Derûnnasiya kar (Industrial psychology): Beşa derûnnasiyê ya ku li ser mirov di cihê kar de disekine.

Derûnnasiya rêxistinê (Organizational psychology): Lêkolîna reftar û têkiliyên di nav rêxistinan de.

Handana kar (Work motivation): Hêza ku karmend ber bi armancên kar ve dide xebitandin.

Têrbûna pîşeyî (Job satisfaction): Asta kêfxweşiya karmend ji karê xwe.

Performansa kar (Job performance): Asta ku karmend peywirên xwe bi cih tîne.

Stresa kar (Work stress): Zext û zorên derûnî yên ku ji ber kar çêdibin.

Serokatî (Leadership): Pêvajoya bandorkirina li ser kesên din da ku bi hev re bigihîjin armancekê.

Birêvebirina tîmê (Team management): Rêvebirina komeke kesên ku bi hev re dixebitin.

Çanda rêxistinê (Organizational culture): Nirx, bawerî û reftarên hevpar ên di nav rêxistinekê de.

Guhertina rêxistinê (Organizational change): Pêvajoya guherandina struktur an fonksiyona rêxistinekê.

Hilbijartina karmendan (Employee selection): Pêvajoya hilbijartina kesên herî guncan ji bo karekî.

Perwerdehiya karmendan (Employee training): Pêşxistina zanîn û şiyanên karmendan.

Nirxandina performansê (Performance evaluation): Pêvajoya nirxandina karê karmendekî.

Hevkariya di kar de (Workplace collaboration): Xebata bi hev re ya karmendan ji bo gihîştina armancên hevpar.

Etîka kar (Work ethics): Prensîbên exlaqî yên ku li cihê kar tên şopandin.

Dînamîkên tîmê (Team dynamics): Têkilî û hevkariyên di nav endamên tîmekê de.

Xweşbexşandina di kar de (Workplace well-being): Rewşa başiya fizîkî, derûnî û civakî ya karmendan li cihê kar.

 

BEŞA DERÛNNASIYA TENDIRUSTIYÊ:

 

Derûnnasiya tendirustiyê (Health psychology): Beşa derûnnasiyê ya ku bandora faktorên derûnî li ser tenduristiyê lêkolîn dike.

Reftarên tendirustiyê (Health behaviors): Tevgerên ku bandorê li ser tenduristiya mirov dikin.

Pêşîlêgirtina nexweşiyê (Disease prevention): Tedbîrên ku tên girtin da ku pêşî li nexweşiyan bê girtin.

Pêşvebirina tendirustiyê (Health promotion): Çalakiyên ku ji bo başkirina rewşa tendirustiyê tên kirin.

Stres û tenduristî (Stress and health): Têkiliya di navbera stres û rewşa tendirustiyê de.

Serederîkirina bi nexweşiyê re (Coping with illness): Rêbazên ku mirov ji bo rûbirûbûna bi nexweşiyê re bi kar tînin.

Piştgiriya civakî (Social support): Alîkariya ku mirov ji kesên derdora xwe werdigire.

Kalîteya jiyanê (Quality of life): Asta giştî ya başiya jiyana mirov.

Tendirustiya derûnî (Mental health): Rewşa başiya derûnî û hestî ya mirov.

Tendirustiya fîzîkî (Physical health): Rewşa başiya bedenî ya mirov.

Xwarinên tendirustî (Healthy eating): Xwarina bi awayekî ku ji bo tenduristiyê baş e.

Werzîş (Exercise): Çalakiyên fizîkî yên ku ji bo tenduristiyê tên kirin.

Xew û tenduristî (Sleep and health): Bandora xewê li ser rewşa tendirustiyê.

Bikaranîna madeyên hişber (Substance use): Bikaranîna alkol, cigare û madeyên din ên ku bandorê li ser hiş dikin.

Rêvebirina êşê (Pain management): Rêbazên kontrolkirina êşê.

Stres û nexweşî (Stress and illness): Têkiliya di navbera stres û geşedana nexweşiyan de.

Serederîkirina bi nexweşiyên domdar re (Coping with chronic illness): Rêbazên ji bo jiyîna bi nexweşiyên demdirêj re.

Têkiliya derûn-laş (Mind-body connection): Têkiliya di navbera rewşa derûnî û tenduristiya fizîkî de.

Bandora hestan li ser tendirustiyê (Impact of emotions on health): Çawa hest dikarin bandorê li rewşa tendirustiyê bikin.

Piştgiriya civakî û tenduristî (Social support and health): Bandora piştgiriya civakî li ser tendirustiyê.

Xwarinên tendirustî û derûnnasî (Healthy eating and psychology): Têkiliya di navbera xwarin û rewşa derûnî de.

Werzîş û tendirustiya derûnî (Exercise and mental health): Bandora werzîşê li ser rewşa derûnî.

 

BEŞA DERÛNNASIYA DADWERÎ:

 

Derûnnasiya dadwerî (Forensic psychology): Sepandina derûnnasiyê di qada dadwerî û edlî de.

Profîla tawanbarî (Criminal profiling): Analîzkirina taybetmendiyên kesayetî û reftarî yên sûcdaran.

Şahidiya çavdêr (Eyewitness testimony): Agahiyên ku ji aliyê kesên ku rûdanek dîtine ve tên dayîn.

Nirxandina metirsiyê (Risk assessment): Pêvajoya nirxandina îhtimala ku kesek dê di pêşerojê de sûcekî bike.

Psîkopatî (Psychopathy): Nexweşiya kesayetiyê ya ku bi kêmbûna hevdilî û reftarên dijcivakî tê nasîn.

Derûnnasiya dadgehî (Courtroom psychology): Sepandina zanîna derûnnasiyê di pêvajoyên dadgehê de.

Tundiya malbatî (Domestic violence): Tundiya di nav malbatê de.

Istismara zarokan (Child abuse): Tevgerên ku zirarê didin tendirustî, pêşketin an hêjayiya zarokan.

Sûcên zayendî (Sexual offenses): Sûcên ku bi zayendîtiyê ve girêdayî ne.

Derûniya polîsan (Police psychology): Sepandina derûnnasiyê di xebatên polîsan de.

Derûnnasiya girtîgehê (Prison psychology): Lêkolîna rewş û reftarên derûnî yên girtiyên di girtîgehan de.

Nirxandina qanûnî (Legal competency): Pêvajoya nirxandina şiyana kesekî ya fêmkirina pêvajoyên qanûnî û beşdarbûna di wan de.

Berpirsyariya tawanî (Criminal responsibility): Asta ku kesek ji aliyê qanûnî ve ji bo kiryarên xwe berpirsyar tê dîtin.

Derûnnasiya qurbanî (Victim psychology): Lêkolîna bandorên derûnî li ser qurbaniyên sûcan.

Rehabilîtasyona tawanbar (Offender rehabilitation): Pêvajoya alîkarîkirina sûcdaran ji bo vegera jiyana civakî ya normal.

 

BEŞA DERÛNNASIYA NESTAN:

 

Nest (Instinct): Meyla xwezayî ya reftarê ku di genetîkê de tê dîtin.

Bîrdoziya nestê (Instinct theory): Têgihîştina ku reftar bi giranî ji hêla hêzên nestî ve tê birêvebirin.

Nestên bingehîn (Basic instincts): Nestên sereke yên ku ji bo mayîna zindî pêwîst in.

Reftar û nestên zayendî (Sexual behavior and instincts): Reftarên ku ji aliyê nestên zayendî ve tên birêvebirin.

Nesta parastinê (Self-preservation instinct): Nesta bingehîn a ku dibe sedem ku mirov xwe biparêze.

Nesta civakîbûnê (Social instinct): Nesta ku dibe sedem ku mirov têkiliyên civakî ava bike.

Nestên dayîkane (Maternal instincts): Nestên ku dê ji bo zarokên xwe biparêze û xwedî bike.

Hevahengiya nest û jîngehê (Instinct-environment harmony): Lihevkirina di navbera nestên xwezayî û jîngeha derdorê de.

Kontrola nestê (Instinct control): Şiyana birêvebirina û kontrolkirina nestên xwezayî.

Nakokiya nest û civakê (Instinct-society conflict): Pevçûna di navbera nestên xwezayî û normên civakî de.

Pêşketina nestê (Instinct development): Guherîna nestên di dema jiyanê de.

Bandora çandê li ser nestê (Cultural influence on instinct): Çawa çand dikare bandorê li ser derbirîna nestên xwezayî bike.

Nexweşiyên/Bêpergaliyên nestî (Instinctual disorders): Pirsgirêkên derûnî yên ku ji nehevsengiya nestî çêdibin.

Têkiliya nest û hişmendiyê (Instinct-consciousness relationship): Têkiliya di navbera nestên ne-hişyar û hişmendiyê de.

Reftarên nestî (Instinctive behaviors): Reftarên ku bêyî fêrbûnê ji nestê tên.

Nesta xwarinê (Feeding instinct): Nesta bingehîn a ku dibe sedem ku mirov li xwarinê bigere.

Nesta rêwîtiyê (Migratory instinct): Nesta ku dibe sedem ku hin ajal bi awayekî rêkûpêk koç bikin.

Nesta xwe-pêşkêşkirinê (Display instinct): Nesta ku dibe sedem ku ajal xwe bi awayekî taybet nîşan bidin, bi taybetî di demên zayendî de.

Bîrdoziya nestê ya Freud (Freudian instinct theory): Têgihîştina Freud a li ser rola nestên jiyan û mirinê di pêkhatina kesayetiyê de.

Nesta lîstikê (Play instinct): Nesta ku zarok û gelek ajalên ciwan pê dilîzin û fêr dibin.

Nesta hevrikiyê (Competitive instinct): Nesta ku dibe sedem ku mirov bikeve pêşbaziyê bi kesên din re.

Nesta avahîsaziyê (Nest-building instinct): Nesta ku gelek ajal pê cihê xwe yê ewle ava dikin.

Tepisandina nestê (Instinct repression): Pêvajoya ku tê de nest tên tepisandin an veşartin ji hişmendiyê.

Sublîmasyona nestê (Instinct sublimation): Veguherandina enerjiya nestî bo armancên civakî erêkirî.

Nesta berxwedanê (Resistance instinct): Nesta ku dibe sedem ku mirov li hember êrîş an metirsiyê berxwe bide.

Nesta hilgirtinê (Hoarding instinct): Nesta ku dibe sedem ku mirov an ajal tiştan kom bikin û veşêrin.

Derbirîna nestê (Instinct expression): Awayê ku nest di reftar de tên xuyanîkirin.

Nesta nêçîrê (Hunting instinct): Nesta ku dibe sedem ku ajal li nêçîra xwe bigerin û bigirin.

Hevsengiya nestî (Instinctual balance): Rewşa hevsengiyê di navbera nestên cuda de.

Çavkaniyên nestî (Instinctual sources): Bingehên biyolojîk ên ku nest jê tên.

 

BEŞA DERÛNNASIYA SPOR Û PERFORMANSÊ:

 

Derûnnasiya sporê (Sport psychology): Sepandina prensîbên derûnnasiyê di warê werzîş û çalakiyên fizîkî de.

Handana sporê (Sport motivation): Hêzên ku werzişkaran ber bi armancên wan ve dibin.

Xurtiya derûnî (Mental toughness): Şiyana mirov a ji bo serederîkirina bi zext û zehmetiyên di spor û jiyanê de.

Nîgarîkirin (Visualization): Teknîka bikaranîna xeyalê ji bo pêşxistina performansê.

Diyarkirina armancê (Goal setting): Pêvajoya diyarkirina armancên spesîfîk ji bo bidestxistinê.

Rêvebirina anksiyeteyê (Anxiety management): Stratejiyên kontrolkirina tirs û fikarên têkildarî performansê.

Xwebaweriya di sporê de (Sport confidence): Baweriya werzişkar bi şiyanên xwe yên di warê sporê de.

Baldariya di sporê de (Sport attention): Şiyana zîqbûnê li ser elementên giring ên performansê.

Lêhûrbûn (Concentration): Şiyana fokuskirina li ser karekî taybet ji bo demeke dirêj.

Handana serkeftinê (Achievement motivation): Xwesteka bidestxistina serkeftinê di warê sporê de.

Performansa têkûz (Peak performance): Rewşa ku tê de werzişkar performansa xwe ya herî baş nîşan dide.

Avakirina tîmê (Team building): Pêvajoya pêşxistina hevkarî û yekîtiyê di nav endamên tîmekê de.

Geşedana lîstikvanên ciwan (Youth athlete development): Pêvajoya perwerdekirin û geşkirina werzişkarên ciwan.

Vehesîna derûnî (Psychological relaxation): Teknîkên kêmkirina gerginiya derûnî û fizîkî.

Gotina bi xwe re (Self-talk): Ramanên ku mirov bi xwe re dike, bi taybetî yên têkildarî performansê.

 

BEŞA DERÛNNASİYA ZAYENDÊ:

 

Nasnameya zayendî (Gender identity): Têgeha takekesî ya zayendê ku dikare hevaheng be an nebe bi zayenda biyolojîk.

Rolên zayendî (Gender roles): Tevger û çalakiyên ku civak ji zayendên cuda dipê.

Stereotîpên zayendî (Gender stereotypes): Baweriyên giştî yên derbarê taybetmendiyên zayendên cuda de.

Cudahiyên zayendî (Gender differences): Ferqên di navbera zayendan de di warê reftar, hest an şiyanan de.

Zayenda civakî (Social gender): Têgeha zayendê ya ku ji aliyê civakê ve tê avakirin.

Meyla zayendî (Sexual orientation): Kişandina romantîk an zayendî ya kesekî ber bi zayendeke taybet ve.

Cudakariya zayendî (Gender discrimination): Tevgera newekhev li hemberî kesekî ji ber zayenda wî/wê.

Wekheviya zayendî (Gender equality): Rewşa ku tê de hemû zayen maf û derfetên wekhev hene.

Geşedana zayendî (Gender development): Pêvajoya ku pê zarok nasnameya xwe ya zayendî pêş dixin.

Tundiya li ser bingeha zayendê (Gender-based violence): Tundiya ku li ser bingeha zayendê tê kirin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ÇANDÎ:

 

Derûnnasiya çandî (Cultural psychology): Lêkolîna bandora çandê li ser reftar û pêvajoyên derûnî.

Cudahiyên çandî (Cultural differences): Ferqên di nav çandan de di warê nirx, bawerî û reftaran de.

Nasnameyên çandî (Cultural identities): Hisa takekesî ya girêdayîbûna bi çandekê ve.

Hevgunciya çandî (Cultural adaptation): Pêvajoya lihevhatina bi çandeke nû re.

Şoka çandî (Culture shock): Serpêhatiya stresê ya ku dema mirov dikeve nav çandeke nû de pêk tê.

Stereotîpên çandî (Cultural stereotypes): Baweriyên giştî yên derbarê taybetmendiyên komên çandî de.

Nirxên çandî (Cultural values): Prensîbên bingehîn ên ku di çandekê de tên giring dîtin.

Rêjeyîtiya/Relativîzma çandî (Cultural relativism): Dîtina ku divê reftar û bawerî di nav çarçoveya çanda xwe de bên nirxandin.

Pirrengiya çandî (Cultural diversity): Hebûna gelek çandên cuda di nav civakekê de.

Têkiliyên navçandî (Intercultural relations): Têkiliyên di navbera kesên ji çandên cuda de.

Derûnnasiya navçandî (Cross-cultural psychology): Lêkolîna cudahî û wekheviyên di navbera çandan de.

Çand û kesayet (Culture and personality): Bandora çandê li ser geşedana kesayetiyê.

Çand û derûnnasiya abnormal (Culture and abnormal psychology): Bandora çandê li ser pênasekirina û serpêhatî û tecrûbekirina nexweşiyên derûnî.

Lêkolînên çandî di derûnnasiyê de (Cultural research in psychology): Lêkolînên ku bandora çandê li ser pêvajoyên derûnî dinirxînin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA NENORMOL (ABNORMAL):

 

Derûnnasiya ne-normal (Abnormal psychology): Lêkolîna reftar û serpêhatî û tecrûbeyên derûnî yên ne-asayî.

Nexweşiyên derûnî (Mental disorders): Rewşên derûnî yên ku bandoreke neyînî li ser jiyana rojane dikin.

Anksiyete (Anxiety): (Berê hatiye pênasekirin -BHP)

Depresyon (Depression): (BHP)

Bêpergaliya cemserî/duhêlî (Bipolar disorder): Nexweşiya derûnî ya ku tê de veguherînên mezin di xem û enerjiyê de çêdibin.

Şîzofrenî (Schizophrenia): (BHP)

Bêpergaliyên kesayetiyê (Personality disorders): (BHP)

Bêpergaliyên xwarinê (Eating disorders): Nexweşiyên derûnî yên ku bi xwarin û têgihîştina laşî ve têkildar in.

Nexweşiya Stresê ya Piştî Trawmayê – NSPT (Post-Traumatic Stress Disorder – PTSD): (BHP)

Bêpergaliyên bikaranîna madeyên hişbir (Substance use disorders): Nexweşiyên derûnî yên ku ji ber bikaranîna zêde ya madeyên hişbir çêdibin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ZAROKAN:

 

Geşedana zarokan (Child development): Pêvajoya guherînên fizîkî, derûnî û civakî yên di zarokatiyê de.

Bîrdoziya girêdanê (Attachment theory): Teoriya ku giringiya têkiliyên zarok bi lênêrên xwe re diyar dike.

Perwerdehiya zarokan (Child rearing): Pêvajoya mezinkirina zarokan.

Lîstika zarokan (Child play): Çalakiyên ku zarok ji bo kêfxweşî û fêrbûnê dikin.

Geşedana zimanî ya zarokan (Child language development): Pêvajoya ku zarok pê ziman fêr dibin.

Pirsgirêkên reftarî yên zarokan (Child behavioral problems): Reftarên zarokan ên ku ji normên temenî dûr in.

Zîrekiya zarokan (Child intelligence): Şiyana zarokan a fêmkirin, fêrbûn û çareserkirina pirsgirêkan.

Geşedana hestî ya zarokan (Child emotional development): Geşedana şiyana zarokan a fêmkirin û rêvebirina hestan.

Tendirustiya derûnî ya zarokan (Child mental health): Rewşa başiya derûnî ya zarokan.

Pirsgirêkên fêrbûnê yên zarokan (Child learning disabilities): Zehmetiyên taybet ên zarokan di warê fêrbûnê de.

 

BEŞA DERÛNNASIYA BÎRÊ:

 

Bîra demkurt (Short-term memory): (Berê hatiye pênasekirin - BHP)

Bîra demdirêj (Long-term memory): (BHP)

Bîra kar (Working memory): (BHP)

Bîra jiberkirî (Semantic memory): Bîra ku zanîna giştî û têgehên razber/abstrak vedihewîne.

Bîra rûdanan (Episodic memory): Bîra tecrûbe û rûdanên kesane.

Bîra rêbazî (Procedural memory): Bîra ku şiyan û rêbazên kirinê dihewîne.

Jibîrkirin (Forgetting): Windakirina agahiyên ku berê di bîrê de bûn.

Kodkirin (Encoding): Pêvajoya veguhastina agahiyan ji bo hilandinê di bîrê de.

Vegerandin (Retrieval): Pêvajoya bidestxistina agahiyên hilandî ji bîrê.

Xeletiyên bîrê (Memory errors): Çewtiyên ku di pêvajoya bîranînê de çêdibin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA HESTAN:

 

Bîrdoziyên hestan (Emotion theories): Teoriyên ku hewl didin hestan rave bikin.

Hestên bingehîn (Basic emotions): Hestên ku tê bawerkirin di hemû çandan de hene.

Derbirîna hestan (Emotional expression): Nîşandana hestan bi rêya rû, deng an tevgerên laş.

Rêvebirina hestan (Emotion regulation): Pêvajoya kontrolkirina hestan.

Zîrekiya hestî (Emotional intelligence): Şiyana fêmkirin û birêvebirina hestên xwe û yên kesên din.

Têgihîştina hestan (Emotion perception): Şiyana naskirina hestên kesên din.

Biryardana hestî (Emotional decision making): Pêvajoya biryardanê ya ku ji hestan bandor dibe.

Hestên neyînî (Negative emotions): Hestên ku bi gelemperî wek nexweş tên tecrûbekirin.

Hestên erênî (Positive emotions): Hestên ku bi gelemperî wek xweş tên tecrûbekirin.

Tevliheviya hestî (Emotional confusion): Rewşa ku tê de mirov nikare hestên xwe baş fêm bike an jêk cuda bike.

 

BEŞA DERÛNNASIYA HANDANÊ:

 

Bîrdoziyên Handanê (Motivation theories): Teoriyên ku hewl didin sedemên reftar rave bikin.

Handana navxweyî (Intrinsic motivation): Motîvasyona ku ji ber kêfxweşiya çalakiyê bi xwe tê.

Handana derxweyî (Extrinsic motivation): Motîvasyona ku ji ber xelat an encamên derveyî tê.

Hewcedariyên bingehîn (Basic needs): Hewcedariyên esasî yên mirov ji bo jiyan û geşedanê.

Diyarkirina armancê (Goal setting): Pêvajoya danîna armancên spesîfîk ji bo bidestxistinê.

Xwe-rêvebirî (Self-regulation): Şiyana kontrolkirina tevger û reftar û hestên xwe.

Xwe-bawermendî (Self-efficacy): Baweriya mirov bi şiyana xwe ya pêkanîna karekî.

Xwesteka serkeftinê (Achievement motivation): Xwesteka bidestxistina armancên zehmet û giring.

Handana civakî (Social motivation): Motîvasyona ku ji têkiliyên civakî tê.

Kêmasiya Handanê (Amotivation): Rewşa kêmbûn an nebûna motîvasyonê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA PÎRBÛNÊ:

 

Geşedana jîndirêj (Lifespan development): Lêkolîna veguherînên di hemû qonaxên jiyanê de.

Pîrbûna serkeftî (Successful aging): Pîrbûna bi tenduristî û dilxweşî.

Guherînên venasînî di pîrbûnê de (Cognitive changes in aging): Guherînên di şiyanên hiş de bi zêdebûna temen.

Tendirustiya derûnî di pîrbûnê de (Mental health in aging): Rewşa başiya derûnî ya mirovên pîr.

Têkiliyên civakî di pîrbûnê de (Social relationships in aging): Guherînên di têkiliyên civakî de bi zêdebûna temen.

Bîr û pîrbûn (Memory and aging): Guherînên di şiyana bîrê de bi zêdebûna temen.

Zîrekî û pîrbûn (Intelligence and aging): Guherînên di zîrekiyê de bi zêdebûna temen.

Keyfxweşiya jiyanê di pîrbûnê de (Life satisfaction in aging): Asta kêfxweşiya jiyanê di nav mirovên pîr de.

Serederîkirin bi windahiyê re di pîrbûnê de (Coping with loss in aging): Rêbazên serederîkirina bi windahiyên di pîrbûnê de.

Xizmetên tendirustiyê ji bo pîran (Healthcare for the elderly): Xizmetên taybet ên tendirustiyê ji bo mirovên pîr.

 

BEŞA DERÛNNASIYA XEWÊ:

 

Qonaxên xewê (Sleep stages): Qonaxên cuda yên di dema xewê de.

Rîtma sîrkadyen (Circadian rhythm): Çerxa 24 saetî ya laş ku xew û şiyarbûnê kontrol dike.

Bêpergaliyên xewê (Sleep disorders): Pirsgirêkên ku bandorê li ser xew û hişyariyê dikin.

Xewnên xewê (Dreams): Serpêhatiyên hiş ên di dema xewê de.

Bêxewî (Insomnia): Zehmetiya xewçûn an domandina xewê.

Xewa REM (REM sleep): Qonaxa xewê ya ku bi tevgerên bilez ên çavan û xewnên zindî tê nasîn.

Rêvebirina xewê (Sleep management): Stratejiyên ji bo başkirina kalîte û çendaniya xewê.

Bandora xewê li ser bîrê (Sleep's effect on memory): Çawa xew dikare bîr û fêrbûnê bandor bike.

Xewa sivik (Light sleep): Qonaxên sivik ên xewê ku mirov hêsantir tê de hişyar dibe.

Xewa kûr/giran (Deep sleep): Qonaxên kûr ên xewê ku ji bo vehesîna laş giring in.

 

BEŞA DERÛNNASIYA STRESÊ:

 

Bîrdoziyên stresê (Stress theories): Teoriyên ku hewl didin stresê rave bikin.

Çavkaniyên stresê (Sources of stress): Faktorên ku dikarin bibin sedema stresê.

Bertekên fîzyolojîk ên stresê (Physiological stress responses): Bersivên laş ên li hember stresê.

Bertekên derûnî yên stresê (Psychological stress responses): Bersivên hiş û hestan li hember stresê.

Serederîkirina bi stresê re (Coping with stress): Rêbazên ji bo rûbirûbûna bi stresê re.

Stresa domdar (Chronic stress): Stresa ku ji bo demeke dirêj berdewam dike.

Stresa trawmatîk (Traumatic stress): Stresa ku ji ber rûdanên trawmatîk çêdibe.

Rêvebirina stresê (Stress management): Teknîkên ji bo kêmkirina bandora stresê.

Bandora stresê li ser tendirustiyê (Stress effects on health): Çawa stres dikare bandorê li tenduristiya laş û derûnî bike.

Nûşiyana li hemberî stresê (Stress resilience): Şiyana serederîkirina bi stresê re û vegerîna rewşa normal.

 

BEŞA DERÛNNASIYA HÎNBÛNÊ:

 

Bîrdoziyên hînbûnê (Learning theories): Teoriyên ku hewl didin rave bikin ka mirov çawa fêr dibin.

Hînbûna şertî (Conditioning): Pêvajoya fêrbûnê ya ku tê de reftar bi encamên wê ve tê girêdan.

Hînbûna venasînî (Cognitive learning): Pêvajoya fêrbûnê ya ku li ser pêvajoyên hiş disekine.

Hînbûna civakî (Social learning): Fêrbûna bi rêya çavdêrî û teqlîdkirina kesên din.

Hînbûna bi serpêhatiyan/tecrubeyan (Experiential learning): Fêrbûna bi rêya tecrubeyên pratîk.

Stratejiyên hînbûnê (Learning strategies): Teknîk û rêbazên ku ji bo fêrbûnê tên bikaranîn.

Cudahiyên takekesî di hînbûnê de (Individual differences in learning): Ferqên di navbera kesan de di warê awayê fêrbûnê de.

Handana hînbûnê (Learning motivation): Faktorên ku kesan ber bi fêrbûnê ve dibin.

Pirsgirêkên hînbûnê (Learning disabilities): Zehmetiyên taybet di pêvajoya fêrbûnê de.

Hînbûna xweser (Self-directed learning): Pêvajoya ku tê de fêrkar berpirsyariya fêrbûna xwe digire.

 

BEŞA DERÛNNASIYA BİRYARDANÊ:

 

Modelên biryardanê (Decision-making models): Teoriyên ku hewl didin pêvajoya biryardanê rave bikin.

Biryardana rasiyonel (Rational decision making): Pêvajoya biryardanê ya li ser bingeha analîza logîk û agahiyan.

Biryardana hestî (Emotional decision making): Biryardana ku ji hestan bandor dibe.

Xeletiyên biryardanê (Decision-making biases): Xeletiyên sîstematîk di pêvajoya biryardanê de.

Biryardana bi rîsk (Risky decision making): Biryardana di rewşên ku encam ne diyar in de.

Biryardana komî (Group decision making): Pêvajoya biryardanê ya di nav komekê de.

Biryardana etîkî (Ethical decision making): Biryardana li gorî prensîbên exlaqî.

Biryardana bilez (Quick decision making): Biryardana di rewşên ku dem sînordar e de.

Biryardana stratejîk (Strategic decision making): Biryardana ji bo armancên demdirêj.

Pêşbîniya biryardanê (Decision-making prediction): Hewldana pêşbînîkirina encamên biryarên cuda.

 

BEŞA DERÛNNASIYA AFIRANDERIYÊ:

 

Bîrdoziyên afiranderiyê (Creativity theories): Teoriyên ku hewl didin afiranderiyê rave bikin.

Pêvajoya afiranderiyê (Creative process): Qonaxên ku di afirandina tiştên nû de tên derbasbûn.

Kesayetiya afirandar (Creative personality): Taybetmendiyên kesayetî yên ku bi afiranderiyê ve têkildar in.

Fikirîna/Ramana cihêreng (Divergent thinking): Şiyana afirandina gelek bersiv û çareseriyên cuda ji bo pirsekê.

Çareserkirina pirsgirêkan bi awayekî afirandar (Creative problem solving): Bikaranîna rêbazên nû û orîjînal ji bo çareserkirina pirsgirêkan.

Afiranderî û zîrekî (Creativity and intelligence): Têkiliya di navbera afiranderî û zîrekiyê de.

Pêşxistina afiranderiyê (Enhancing creativity): Rêbaz û teknîkên ji bo zêdekirina şiyana afiranderiyê.

Astengên afiranderiyê (Barriers to creativity): Faktorên ku dikarin pêşî li afiranderiyê bigirin.

Afiranderiya di kar de (Workplace creativity): Bikaranîna afiranderiyê di warê pîşeyî de.

Nirxandina afiranderiyê (Assessing creativity): Rêbazên pîvandina afiranderiyê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ÇARESERKIRINA PIRSGIRÊKAN:

 

Qonaxên çareserkirina pirsgirêkan (Problem-solving stages): Gavên ku di pêvajoya çareserkirina pirsgirêkan de tên derbasbûn.

Stratejiyên çareserkirina pirsgirêkan (Problem-solving strategies): Rêbazên ku ji bo çareserkirina pirsgirêkan tên bikaranîn.

Fikirîna analîtîk (Analytical thinking): Pêvajoya parçekirina pirsgirêkekê bo beşên biçûktir û analîzkirina wan.

Fikirîna krîtîk (Critical thinking): Şiyana nirxandina agahiyan bi awayekî objektîf û mantiqî.

Astengên çareserkirina pirsgirêkan (Problem-solving barriers): Faktorên ku dikarin pêşî li çareserkirina pirsgirêkan bigirin.

Çareserkirina pirsgirêkên civakî (Social problem solving): Pêvajoya çareserkirina pirsgirêkên di jiyana rojane û têkiliyên civakî de.

Pêjna ku di çareserkirina pirsgirêkan de (Intuition in problem solving): Rola hestên hundurîn di pêvajoya çareserkirina pirsgirêkan de.

Xeletiyên di çareserkirina pirsgirêkan de (Problem-solving errors): Çewtiyên ku di dema çareserkirina pirsgirêkan de tên kirin.

Çareserkirina pirsgirêkên komî (Group problem solving): Pêvajoya ku tê de kom bi hev re li çareseriyê digerin.

Perwerdehiya çareserkirina pirsgirêkan (Problem-solving training): Hînkirina kesên din li ser rêbazên çareserkirina pirsgirêkan.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ZIMAN:

 

Geşedana zimên (Language development): Pêvajoya ku zarok pê ziman fêr dibin.

Bîrdoziyên fêrbûna zimên (Language acquisition theories): Teoriyên ku hewl didin rave bikin ka mirov çawa ziman fêr dibin.

Pêvajoya zimanê xwezayî (Natural language processing): Şiyana komputer an makîneyan a fêmkirin û hilberandina zimanê mirovî.

Duzimanî (Bilingualism): Şiyana axaftina bi du zimanan.

Nexweşiyên zimên (Language disorders): Pirsgirêkên di fêmkirin an bikaranîna zimên de.

Ziman û raman/hizir (Language and thought): Têkiliya di navbera ziman û ramandinê de.

Pragmatîka zimên (Language pragmatics): Lêkolîna bikaranîna zimên di kontekstên civakî de.

Deng û dengnasî (Phonetics and phonology): Lêkolîna dengan û pergalên dengan ên zimanî.

Peyvnasiya zimên (Language morphology): Lêkolîna struktura peyvan û çêkirina wan.

Hevosaziya zimên (Language syntax): Lêkolîna rêzikên avakirina hevokan.

Ziman û çand (Language and culture): Têkiliya di navbera ziman û çandê de.

Zimanê îşaretê (Sign language): Zimanê ku bi rêya îşaretên destan tê bikaranîn.

 

BEŞA DERÛNNASIYA TÊGIHÎŞTINÊ:

 

Bîrdoziyên têgihîştinê (Perception theories): Teoriyên ku hewl didin rave bikin ka mirov çawa agahiyên ji derdorê fêm dikin.

Têgihîştina dîtbarî (Visual perception): Pêvajoya fêmkirina agahiyên ku bi rêya çavan tên wergirtin.

Têgihîştina bihîstinê (Auditory perception): Pêvajoya fêmkirina dengan û agahiyên dengî.

Têgihîştina laşî (Body perception): Çawa mirov laşê xwe fêm dike û tecrûbe dike.

Têgihîştina kûrahiyê (Depth perception): Şiyana dîtina sê-rehendî û nirxandina dûrahiyê.

Xapandinên têgihîştinê (Perceptual illusions): Xeletiyên sîstematîk di têgihîştinê de.

Têgihîştina tevgerê (Motion perception): Çawa mirov tevger û guherîna cih fêm dike.

Têgihîştina rengan (Color perception): Çawa mirov rengan fêm dike û ji hev cuda dike.

Têgihîştina dem û cih (Space and time perception): Çawa mirov dem û cih fêm dike.

Bandora çandê li ser têgihîştinê (Cultural influences on perception): Çawa çand dikare bandorê li ser awayê ku mirov tiştan fêm dike bike.

 

BEŞA DERÛNNASIYA DÎJÎTAL:

 

Derûnnasiya medyaya civakî (Social media psychology): Lêkolînên bandora medyaya civakî li ser reftar û pêvajoyên derûnî vedikole.

Derûnnasiya lîstikên vîdyoyê (Video game psychology): Lêkolîna bandora lîstikên vîdyoyê li ser reftar û pêvajoyên derûnî.

Serbixwebûna înternetê (Internet addiction): Bikaranîna zêde û problemdar a înternetê.

Têkiliyên aşopî (Virtual relationships): Têkiliyên ku bi rêya teknolojiyê û înternetê tên avakirin.

Nasnameya aşopî (Virtual identity): Nasnameya ku mirov di cîhana dîjîtal de ji xwe re ava dike.

Bandora teknolojiyê li ser geşedanê (Technology's impact on development): Çawa teknolojî dikare bandorê li ser geşedana mirov bike.

Derûnnasiya sîberbazî (Cyberbullying psychology): Lêkolîna zordariya ku bi rêya teknolojiyê tê kirin.

Derûnnasiya e-fêrbûnê (E-learning psychology): Lêkolîna pêvajoyên fêrbûnê di hawirdorên dîjîtal de.

Têkiliya mirov-kompûterê (Human-computer interaction): Lêkolîna têkiliya di navbera mirov û teknolojiyê de.

Ewlehiya sîberî ya derûnî (Cyber-psychology security): Lêkolîna aliyên derûnî yên ewlehiya sîberî.

 

BEŞA DERÛNNASIYA JÎNGEHÊ:

 

Bandora jîngehê li ser reftaran (Environmental impact on behavior): Çawa jîngeh dikare bandorê li ser reftar û pêvajoyên derûnî bike.

Derûnnasiya parastina jîngehê (Conservation psychology): Lêkolîna faktorên derûnî yên ku bandorê li ser reftarên jîngehparêz dikin.

Têgihîştina metirsiyên jîngehî (Environmental risk perception): Çawa mirov metirsiyên jîngehî fêm dike û dinirxîne.

Reftarên jîngeh-dost (Pro-environmental behaviors): Reftarên ku ji bo parastina jîngehê tên kirin.

Stresa jîngehî (Environmental stress): Stresa ku ji ber faktorên jîngehî çêdibe.

Derûnnasiya bajarvaniyê (Urban psychology): Lêkolîna bandora jiyana bajarî li ser derûniya mirov.

Têkiliya mirov-xweza (Human-nature relationship): Lêkolîna têkiliya di navbera mirov û xwezayê de.

Bandora veguherîna avhewayê li ser derûniyê (Climate change impact on psychology): Çawa guherîna avhewayê dikare bandorê li ser derûniya mirov bike.

Biryardana jîngehî (Environmental decision-making): Pêvajoya biryardanê di warê pirsgirêkên jîngehî de.

Xweşbextiya ekolojîk (Ecological well-being): Rewşa başiya derûnî ya têkildarî jîngehê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA EVÎNÊ Û TÊKILIYAN:

 

Bîrdoziyên evînê (Theories of love): Teoriyên ku hewl didin evînê rave bikin.

Girêdana hestî (Emotional attachment): Têkiliya hestî ya xurt di navbera du kesan de.

Têkiliyên romantîk (Romantic relationships): Têkiliyên ku evîn û hestên romantîk tê de hene.

Dilşikestin (Heartbreak): Êş û xemgîniya ku piştî dawiya têkiliyekê tê tecrûbekirin.

Hevjînî (Marriage): Têkiliya fermî ya di navbera du kesan de.

Têkiliyên navtakekesî (Interpersonal relationships): Hemû cureyên têkiliyên di navbera mirovan de.

Pevçûnên têkiliyê (Relationship conflicts): Nakokî û pirsgirêkên ku di têkiliyan de derdikevin holê.

Cûreyên evînê (Types of love): Cureyên cuda yên hestên evînê.

Dilsozî û dilsozînebûn (Fidelity and infidelity): Dilsozî û bêdilsozî di têkiliyan de.

Dawiya têkiliyan (Relationship dissolution): Pêvajoya bidawîbûna têkiliyekê.

Derûniya dilşikestinê (Psychology of heartbreak): Lêkolîna bandorên derûnî yên dilşikestinê.

Têkiliyên demdirêj (Long-term relationships): Têkiliyên ku ji bo demeke dirêj berdewam dikin.

Derûniya zewacê (Psychology of marriage): Lêkolîna aliyên derûnî yên zewacê.

Nanokiyên di têkiliyan de (Relationship conflict): Nakokî û pirsgirêkên di têkiliyan de.

Hevdilî di têkiliyan de (Empathy in relationships): Rola hevdiliyê di têkiliyan de.

 

BEŞA DERÛNNASIYA TRAWMAYÊ:

 

Bîrdoziyên trawmayê (Trauma theories): Teoriyên ku hewl didin bandora trawmayê rave bikin.

Nexweşiya Stresê ya Piştî Trawmayê – NSPT (Post-Traumatic Stress Disorder - PTSD): Nexweşiya derûnî ya ku piştî rûdaneke trawmatîk derdikeve holê.

Trawmaya zarokatiyê (Childhood trauma): Serpêhatiyên trawmatîk ên di zarokatiyê de.

Trawmaya şer (War trauma): Trawmaya ku ji ber tecrûbeyên şer çêdibe.

Trawmaya navnifşî (Intergenerational trauma): Trawmaya ku ji nifşekî derbasî nifşê din dibe.

Tedawiya trawmayê (Trauma therapy): Rêbazên tedawiyê yên taybet ji bo kesên ku rastî trawmayê hatine.

Nûşiyana piştî trawmayê (Post-traumatic resilience): Şiyana vegerîna rewşa normal piştî rûdaneke trawmatîk.

Piştgiriya trawmayê (Trauma support): Alîkarî û piştgiriya ji bo kesên ku rastî trawmayê hatine.

Trawma û bîr (Trauma and memory): Bandora trawmayê li ser bîr û bîranînê.

Bandora civakî ya trawmayê (Social impact of trauma): Bandora trawmayê li ser têkiliyên civakî û civakê bi giştî.

Trawmaya derûnî (Psychological trauma): Birîna derûnî ya ji ber rûdaneke trawmatîk.

Serederîkirina bi trawmayê re (Coping with trauma): Rêbazên ji bo rûbirûbûna bi bandorên trawmayê re.

 

BEŞA DERÛNNASIYA EXLAQÎ Û SINCÎ:

 

Geşedana exlaqî (Moral development): Pêvajoya geşedana nirx û prensîbên exlaqî.

Biryardana exlaqî (Moral decision-making): Pêvajoya biryardanê li ser bingeha nirxên exlaqî.

Dilovanî (Compassion): Hesta hevderdî û xwestina alîkariyê ji bo kesên din.

Hevdilî (Empathy): Şiyana fêmkirina hest û tecrûbeyên kesên din.

Dadperweriya civakî (Social justice): Têgeha wekhevî û edalet di civakê de.

Nirxên sincî (Ethical values): Prensîbên bingehîn ên ku rêberiya reftar dikin.

Exlaq û çand (Morality and culture): Têkiliya di navbera exlaq û çandê de.

Bîrdoziyên dadperweriyê (Theories of justice): Teoriyên ku hewl didin dadperweriyê rave bikin.

Berpirsyariya civakî (Social responsibility): Pêwîstiya alîkariya civakê û hawirdorê.

Exlaqa zanistî (Scientific ethics): Prensîbên exlaqî di lêkolîn û pratîka zanistî de.

Ramandariya exlaqî (Moral reasoning): Pêvajoya fikirînê li ser pirsgirêkên exlaqî.

Sincên takekesî (Personal values): Nirxên ku ji bo takekesan giring in.

Bandora çandê li ser exlaq (Cultural influences on morality): Çawa çand dikare bandorê li ser nirxên exlaqî bike.

Tevgera dilsoz (Altruistic behavior): Reftara ku ji bo berjewendiya kesên din tê kirin.

Ezperestî û exlaq (Egoism and morality): Têkiliya di navbera berjewendiya xwe û exlaqê de.

Reftara sincî (Ethical behavior): Tevgera li gorî prensîbên exlaqî.

Pirsgirêkên exlaqî (Moral dilemmas): Rewşên ku tê de biryarên exlaqî zehmet in.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ZAYENDÊ Û ZAYENDÎTIYÊ:

 

Nasnameya zayendî (Gender identity): Hesta takekesî ya zayendê.

Rolên zayendî (Gender roles): Tevger û çalakiyên ku civak ji zayendên cuda dipê.

Cudahiyên zayendî (Gender differences): Ferqên di navbera zayendan de di warê reftar, hest an şiyanan de.

Meyla zayendî (Sexual orientation): Kişandina romantîk an zayendî ya kesekî ber bi zayendeke taybet ve.

Zayendîtî (Sexuality): Hemû aliyên zayendî yên mirov, di nav de hestên zayendî, nasname û tevger.

Zayenda civakî (Social gender): Têgeha zayendê ya ku ji aliyê civakê ve tê avakirin.

Cudakariya zayendî (Gender discrimination): Tevgera newekhev li hemberî kesekî ji ber zayenda wî/wê.

Geşedana zayendî (Sexual development): Pêvajoya geşedana zayendîtiyê di dema jiyanê de.

Têkiliyên zayendî (Sexual relationships): Têkiliyên ku aliyên zayendî vedihewînin.

Tendirustiya zayendî (Sexual health): Rewşa başiya fizîkî, derûnî û civakî ya têkildarî zayendîtiyê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA CIVAKÎ YA REXNEYÎ:

 

Bîrdoziya rexneyî (Critical theory): Nêrîna rexneyî li ser civak û çandê.

Derûniya azadkirinê (Liberation psychology): Beşa derûnnasiyê ya ku li ser azadkirina koman ji bindestiyê disekine.

Derûnnasiya feminîst (Feminist psychology): Nêrîna feminîst di warê derûnnasiyê de.

Derûnnasiya post-kolonyalîst (Post-colonial psychology): Lêkolîna bandora kolonyalîzmê li ser derûniya mirovan.

Derûniya çînî (Class psychology): Lêkolîna bandora çîna civakî li ser reftar û pêvajoyên derûnî.

Derûnnasiya nijadî ya rexneyî (Critical race psychology): Lêkolîna bandora nijadperestiyê li ser derûnî û civakê.

Derûnnasiya gêreyî (Queer psychology): Lêkolîna tecrûbeyên derûnî yên kesên LGBTQ+.

Derûniya bindestiyê (Psychology of oppression): Lêkolîna bandorên derûnî yên bindestî û zordariyê.

Derûnnasiya civakî ya polîtîk (Political social psychology): Lêkolîna têkiliya di navbera derûnasî û siyasetê de.

Derûniya berxwedanê (Psychology of resistance): Lêkolîna reftarên berxwedanê li hember bêedaletî û zordariyê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA DÎNÎ Û MANEWÎ:

 

Baweriya olî (Religious belief): Baweriyên têkildarî ol û xwedayên.

Serpêhatiyên manewî (Spiritual experiences): Serpêhatiyên ku wateya kûr û manewî didin jiyanê.

Derûnnasiya dînî (Psychology of religion): Lêkolîna reftar û pêvajoyên derûnî yên têkildarî ol.

Oldarî û tendirustiya derûnî (Religiosity and mental health): Têkiliya di navbera oldarî û rewşa tendirustiya derûnî de.

Meditasyon û bandorên wê (Meditation and its effects): Lêkolîna bandorên meditasyonê li ser hiş û laş.

Manewiyat û berxwedan (Spirituality and resilience): Rola manewiyatê di berxwedana li hember zehmetiyan de.

Derûniya xwedênenasiyê (Psychology of atheism): Lêkolîna reftar û pêvajoyên derûnî yên kesên bêbawer.

Baweriyên metafizîkî (Metaphysical beliefs): Baweriyên li ser xweza û rastiya gerdûnê.

Rîtuelên olî û bandorên wan (Religious rituals and their effects): Bandora rîtuelên olî li ser derûnî û civakê.

Krîzên baweriyê (Crises of faith): Demên ku baweriyên olî tên pirsyarkirin an guhertin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA SEKSUALÎTEYÊ:

 

Geşedana seksî (Sexual development): Pêvajoya geşedana seksualîteyê di dema jiyanê de.

Nasnameya seksî (Sexual identity): Têgeha mirov a ji xwe weke hebûneke seksî.

Meyla seksê (Sexual orientation): Kişandina romantîk û/an seksî ya mirov ber bi kesên din.

Reftara seksê (Sexual behavior): Hemû cure tevgerên têkildarî seksualîteyê.

Pirsgirêkên seksê (Sexual problems): Zehmetiyên di jiyana seksî de.

Terapiya seksê (Sex therapy): Rêbazên tedawiyê yên taybet ji bo pirsgirêkên seksî.

Erotîzm û derûnî (Eroticism and psychology): Têkiliya di navbera hestên erotîk û pêvajoyên derûnî de.

Zayendîtî û çand (Sexuality and culture): Bandora çandê li ser têgihîştin û derbirîna seksualîteyê.

Têgihîştina laşî (Body image): Têgeha mirov a ji laşê xwe û bandora wê li ser seksualîte.

Talîma seksê (Sex education): Perwerdehiya derbarê seksualîte û tendirustiya seksî de.

 

BEŞA DERÛNNASIYA ERÊNÎ:

 

Bextiyarî (Happiness): Rewşa kêfxweşiya domdar.

Xweşbextî (Well-being): Rewşa giştî ya başiya derûnî û fizîkî.

Geşbînî (Optimism): Nêrîna erênî li pêşerojê.

Hêz û jêhatîbûnên takekesî (Personal strengths): Taybetmendiyên erênî yên takekesî.

Berxwedan (Resilience): Şiyana serederîkirina bi zehmetiyan re û ji wan derbasbûnê.

Dilxweşiya jiyanê (Life satisfaction): Nirxandina erênî ya jiyana mirov bi giştî.

Hêvî (Hope): Hêvîdariya ji bo pêşerojê û baweriya ku tişt dê baş bibin.

Spasdarî (Gratitude): Hesta spasdariyê ji bo tiştên baş di jiyanê de.

Dilovanî (Compassion): Hesta hevderdî û xwestina alîkariyê ji bo kesên din.

Geşedana piştî trawmayê (Post-traumatic growth): Guherînên erênî yên ku piştî serpêhatiyên zehmet çêdibin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA KARÎZMAYÊ:

 

Taybetmendiyên takekesên karîzmatîk (Characteristics of charismatic individuals): Xisletên ku kesên karîzmatîk ji yên din cuda dikin.

Bandora karîzmayê li ser komê (Impact of charisma on groups): Çawa karîzma dikare bandorê li ser tevgera komê bike.

Karîzma û serokatî (Charisma and leadership): Rola karîzmayê di serokatiyê de.

Pêşxistina karîzmayê (Developing charisma): Rêbaz û stratejiyên ji bo pêşxistina karîzmaya kesane.

Karîzma û bandora civakî (Charisma and social influence): Çawa karîzma dikare bandorê li ser kesên din bike.

Aliyên neyînî yên karîzmayê (Negative aspects of charisma): Xetereyên potansiyel ên karîzmaya zêde.

Karîzma û performansa kar (Charisma and job performance): Bandora karîzmayê li ser serkeftina di cihê kar de.

Karîzma di siyasetê de (Charisma in politics): Rola karîzmayê di warê siyasî de.

Karîzma û medyaya civakî (Charisma and social media): Karîzma di platformên medyaya civakî de.

Pîvana karîzmayê (Measuring charisma): Rêbazên ji bo nirxandina asta karîzmayê.

 

BEŞA DERÛNNASIYA QERFAN:

 

Bîrdoziyên qerfan (Theories of humor): Teoriyên ku hewl didin qerfan rave bikin.

Bandora qerfan li ser tendirustiyê (Impact of humor on health): Çawa qerf dikare bandorê li ser tendirustiya derûnî û fizîkî bike.

Qerf di têkiliyên civakî de (Humor in social relationships): Rola qerfan di avakirin û parastina têkiliyan de.

Cureyên qerfan (Types of humor): Cureyên cuda yên qerf û henekan.

Qerf û serederîkirin (Humor and coping): Bikaranîna qerfan weke mekanîzmayeke serederîkirinê.

Geşedana qerfan (Developing a sense of humor): Rêbazên ji bo pêşxistina hesta qerfan.

Qerf di kar de (Humor in the workplace): Bikaranîn û bandora qerfan li cihê kar.

Qerf û çand (Humor and culture): Cudahiyên çandî di warê qerfan de.

Qerf û zîrekî (Humor and intelligence): Têkiliya di navbera qerf û zîrekiyê de.

Qerfên nebaş (Maladaptive humor): Cureyên qerfê yên ku dikarin zirarê bidin.

 

BEŞA DERÛNNASIYA NÛ-TEKNOLOJIYÊ:

 

Bandora teknolojiyê li ser reftaran (Impact of technology on behavior): Çawa teknolojî dikare bandorê li ser reftar û pêvajoyên derûnî bike.

Têkiliyên aşopî (Virtual relationships): Têkiliyên ku bi rêya teknolojiyê û înternetê tên avakirin.

Serbixwebûna dîjîtal (Digital addiction): Bikaranîna zêde û problemdar a teknolojiyên dîjîtal.

Derûniya medyaya civakî (Social media psychology): Lêkolîna bandora medyaya civakî li ser reftar û pêvajoyên derûnî.

Nasnameya aşopî (Virtual identity): Nasnameya ku mirov di cîhana sanalî de diafirîne.

Derûniya lîstikên vîdyoyê (Video game psychology): Lêkolîna bandora lîstikên vîdyoyê li ser reftar û pêvajoyên derûnî.

Sîberbazî (Cyberbullying): Zordarî û tacîza ku bi rêya teknolojiyê tê kirin.

E-fêrbûn û derûnî (E-learning and psychology): Lêkolîna pêvajoyên fêrbûnê di hawirdorên dîjîtal de.

Hevkariya mirov-makîneyan (Human-machine interaction): Lêkolîna têkiliya di navbera mirov û teknolojiyê de.

Ewlehiya sîberî ya derûnî (Psychological cybersecurity): Lêkolîna aliyên derûnî yên ewlehiya sîberî.

 

BEŞA DERÛNNASIYA HIŞÊ ÇÊKIRÎ:

 

Hişê çêkirî û derûnnasî (Artificial intelligence and psychology): Têkiliya di navbera hişê çêkirî û derûnnasiyê de.

Hînbûna makîneyan (Machine learning): Pêvajoya ku makîne pê fêr dibin û xwe adapte dikin.

Pêvajoya zimanê xwezayî (Natural language processing): Şiyana komputer an makîneyan a fêmkirin û hilberandina zimanê mirovî.

Dîtina kompûterê (Computer vision): Şiyana komputer an makîneyan a fêmkirina agahiyên dîtbarî.

Torên noroniya çêkirî (Artificial neural networks): Modelên kompyuterî yên ku li ser bingeha mêjiyê mirov hatine avakirin.

Hişê çêkirî û biryardan (AI and decision making): Bikaranîna hişê çêkirî di pêvajoya biryardanê de.

Etîka hişê çêkirî (AI ethics): Pirsgirêkên exlaqî yên têkildarî geşedana û bikaranîna hişê çêkirî.

Hişê çêkirî û hest (AI and emotions): Lêkolîna li ser çawa hişê çêkirî dikare hestan fêm bike an şibîne.

Hişê çêkirî û derûnnasiya klînîkî (AI and clinical psychology): Bikaranîna hişê çêkirî di teşxîs û tedawiya nexweşiyên derûnî de.

Pêşbîniyên derûnî bi hişê çêkirî (Psychological predictions with AI): Bikaranîna hişê çêkirî ji bo pêşbînîkirina reftar û pêvajoyên derûnî.

 

BEŞA DERÛNNASIYA DÎROKÎ:

 

Dîroka derûnnasiyê (History of psychology): Geşedana dîrokî ya qada derûnnasiyê.

Dibistanên derûnnasiyê (Schools of psychology): Nêrînên sereke yên teorîk di dîroka derûnnasiyê de.

Kesayetiyên giring di derûnnasiyê de (Important figures in psychology): Kesên ku bandoreke mezin li ser geşedana derûnnasiyê kirine.

Pêşketinên sereke di derûnnasiyê de (Major developments in psychology): Rûdanên giring ên ku şiklê derûnnasiya modern dane.

Derûnnasî di serdema modern de (Psychology in the modern era): Rewşa heyî ya derûnnasiyê û meylên nû.

Bandora çandî li ser geşedana derûnnasiyê (Cultural influences on psychology development): Çawa çandên cuda bandor li ser geşedana derûnnasiyê kirine.

Derûnnasî û felsefe (Psychology and philosophy): Têkiliya di navbera derûnnasî û felsefeyê de di dîrokê de.

Derûnnasî û zanistên din (Psychology and other sciences): Têkiliya di navbera derûnnasî û qadên din ên zanistî de.

Guherînên paradigmayê di derûnnasiyê de (Paradigm shifts in psychology): Guherînên mezin di nêrîn û têgihîştina derûnnasiyê de.

Pêşeroja derûnnasiyê (Future of psychology): Pêşbîniyên li ser çawa derûnnasî dê di pêşerojê de pêş bikeve.

 

BEŞA DERÛNNASIYA CIVAKÎ:

 

Bandora civakî (Social influence): Çawa reftar û ramanên mirovan ji hev bandor dibin.

Helwestên civakî (Social attitudes): Nêrînên hevpar ên komên civakî li ser mijar an komên din.

Pêşdarazî û cudakarî (Prejudice and discrimination): Helwest û tevgerên neyînî li hemberî komên taybet.

Stereotîp (Stereotypes): Baweriyên giştîkirî derbarê taybetmendiyên komên civakî de.

Hevahengiya civakî (Social conformity): Meyla mirovan a ku xwe li gorî normên civakî adapte bikin.

Têkiliyên navtakekesî (Interpersonal relationships): Têkiliyên di navbera du an zêdetir kesan de.

Dînamîkên komê (Group dynamics): Pêvajoyên ku di nav koman de diqewimin.

Serokatî (Leadership): Pêvajoya bandorkirina li ser kesên din da ku bi hev re bigihîjin armancekê.

Hevdilî û dilovanî (Empathy and compassion): Şiyana fêmkirina hestên kesên din û xwestina alîkariyê.

Bîrdoziya nasnameyê ya civakî (Social identity theory): Teoriya ku rave dike ka mirov çawa xwe bi komên civakî ve girê didin.

Konformîzm (Conformity): Meyla ku mirov reftar û baweriyên xwe li gorî yên komê biguherînin.

Îtaet (Obedience): Tevgera li gorî daxwaz an fermanên otorîteyê.

Berpirsyariya civakî (Social responsibility): Pêwîstiya alîkariya civakê û hawirdorê.

Pêşdarazî (Prejudice): Helwestên neyînî yên bêbingeh li hemberî komên taybet.

Cudakarî (Discrimination): Tevgera newekhev li hemberî endamên komên taybet.

Nasnameya civakî (Social identity): Têgeha xwe ya mirov wek endamê komekê.

Hevdilî (Empathy): Şiyana fêmkirina hest û tecrûbeyên kesên din.

Bandora komê (Group influence): Çawa kom dikare bandorê li ser reftar û ramanên endamên xwe bike.

Teoriya miqayeseya civakî (Social comparison theory): Teoriya ku dibêje mirov xwe bi kesên din re miqayese dikin ji bo xwe-nirxandinê.

Teoriya danûstandina civakî (Social exchange theory): Teoriya ku têkiliyên civakî wek danûstandinên ku sûd û mesref tê de hene dibîne.

Bingeha civakî ya nasnameyê (Social basis of identity): Çawa nasname ji hevkariya civakî tê avakirin.

Nêrîna civakî (Social perception): Çawa mirov kesên din û rûdanên civakî fêm dikin.

Pêvajoya civakîbûnê (Socialization process): Pêvajoya ku pê mirov fêrî norm û reftarên civakî dibin.

Kontrola civakî (Social control): Mekanîzmayên ku civak pê reftar û tevgerên endamên xwe kontrol dike.

Guherîna civakî (Social change): Pêvajoya guherîna di struktur û têkiliyên civakî de.

Tevgerên civakî (Social movements): Hewldanên organîzekirî ji bo guherîna civakî.

Sazûmankirina civakî (Social organization): Awayê ku civak xwe bi rêk dixe û birêve dibe.

Rola civakî (Social role): Tevger û berpirsyariyên ku ji kesekî tên payîn li gorî pozîsyona wî/wê ya civakî.

Geşedana civakî (Social development): Geşedana şiyanên civakî di dema jiyanê de.

Piştgiriya civakî (Social support): Alîkarî û piştgiriya ku mirov ji kesên derdora xwe werdigire.

Nirxên civakî (Social values): Prensîbên bingehîn ên ku civak wan giring dibîne.

Dilxwaziya civakî (Social desirability): Meyla ku mirov xwe li gorî normên civakî yên erênî nîşan bidin.

Xwe-pêşkêşkirina civakî (Social self-presentation): Awayê ku mirov xwe li ber kesên din dide nîşandan.

Pêvajoya civakî ya agahiyan (Social information processing): Çawa mirov agahiyên civakî fêm dikin û bikar tînin.

Zîrekiya civakî (Social intelligence): Şiyana fêmkirina rewşên civakî û tevgerkirina bi awayekî guncan.

Astengiya civakî (Social inhibition): Tendensa ku mirov xwe di rewşên civakî de bidin paş.

Hêsanbûna civakî (Social facilitation): Zêdebûna performansê di huzûra kesên din de.

Sistbûna civakî (Social loafing): Kêmbûna hewldana takekesî di nav komê de.

Pêşdaraziya civakî (Social bias): Meyldariyên neheq di nirxandina kesên din de.

Têkildariya civakî (Social relatedness): Hisa girêdayîbûnê bi kesên din re.

Hevahengiya civakî (Social harmony): Rewşa aştî û lihevhatinê di nav civakê de.

Yekîtiya civakî (Social cohesion): Hêza girêdanê di navbera endamên civakekê de.

Rewatiya civakî (Social legitimacy): Qebûlkirina otorîte an saziyekê ji aliyê civakê ve.

Nirxandina civakî (Social evaluation): Pêvajoya nirxandina kesên din li gorî pîvanên civakî.

Tecrîda civakî (Social isolation): Rewşa ku mirov ji têkiliyên civakî tê qetandin.

Pirrengiya civakî (Social diversity): Cûrbecûriya di nav civakekê de.

Wekheviya civakî (Social equality): Rewşa ku hemû endamên civakê mafên wekhev hene.

Newekheviya civakî (Social inequality): Ferqên di statû, derfet an jiyarê de di nav civakê de.

Serîhildana civakî (Social uprising): Tevgera girseyî ya li dijî rewşa heyî.

Hevgirtina civakî (Social solidarity): Hisa yekîtî û piştgiriyê di nav civakê de.

Normaliya civakî (Social normalcy): Rewşa ku li gorî pîvanên civakê "normal" tê dîtin.

Nexweşiya civakî (Social disorder): Rewşa ku tê de rêzik û normên civakî têk diçin.

Geşedana civakî-hestî (Socio-emotional development): Geşedana şiyanên civakî û hestî bi hev re.

Xweseriya civakî (Social autonomy): Şiyana biryardana serbixwe di nava civakê de.

Xwe-rêveberiya civakî (Social self-regulation): Kontrolkirina reftar û hestan li gorî normên civakî.

Hevkariya civakî (Social cooperation): Xebata bi hev re ji bo armancên hevpar.

Pêşbaziya civakî (Social competition): Hewldana ji bo bidestxistina statû an çavkaniyên sînordar di civakê de.

Nûjeniya civakî (Social innovation): Pêşxistina çareseriyên nû ji bo pirsgirêkên civakî.

Bandora civakî ya teknolojiyê (Social impact of technology): Çawa teknolojî bandorê li ser têkiliyên civakî dike.

Berevaniya civakî (Social defense): Mekanîzmayên ku civak xwe pê li hember tehdîdan diparêze.

ÇAVKANÎ:

https://dictionary.apa.org/

Kovar û Ferhengên ku di wêneyên de hatinin parvekirin.