Sawa Mirinê (Tanatofobî)

Sawa mirinê ji du peyvên yûnanî "thanatos" û "phobos" pêk tê û wek tanatofobî tê nasîn. Ev rewş û halet tirseke kûr e ku mirov ji ber zanîna ku rojekê dê jiyana wî bi dawî bibe hest pê dike. Di vê rewşê de mirov bi domdarî ramanên neyînî yên derheqê mirinê difikire û xem û saweke mezin dijî. Mirin di nava xwe de, êşkişandin, nediyarbûn, tenêtî, windakirina laş, windakirina merivan, windakirina hişmendî û windabûna nasnameya takekesî vedihewîne.

Sawa mirinê ji dayikbûnê ve di nava mirovan de heye û di rastiyê de nîşana arezûya jiyanê ye. Li gorî Jung, tiştê ku sawa mirinê çêdike sawa jiyanê ye. Sedema sawa jiyanê jî ew e ku takekes di jiyana xwe de nikare yekbûnekê peyda bike û ji aliyê derûnî û civakî ve nikare lihevhatinekê bi dest xîne. Fromm sawa mirinê dike du beş: ya ewil sawa mirinê ya asayî ye ku her mirov bi awayekî xwezayî hest pê dike, ya duda jî sawa mirinê ya patolojîk e ku bi domdarî takekes dilmayî dike û xwedî taybetmendiyên derhişî, bêhişî û bêaqiliyê ye. Ev cure saw pirî caran di encama sernekeftinên jiyanê de tê jiyîn.

Herçiqas sawa mirinê û xema mirinê pirî caran wek heman tişt têne bikaranîn jî, di rastiyê de cûdahiyek di navbera wan de heye. Sawa mirinê baweriya ku mirin tiştekî tirsnak û xerab e nîşan dide, dema xema mirinê bi temamî tirsîna ji mirinê û înkarkirina wê vedibêje.

Li gorî xebata Freud a sala 1915an, ji ber ku em mirinê bi rastî nizanin û nikarin xeyal bikin, em di derhişiya xwe de wisa bawer dikin ku mirov nemirî ne. Lê Hoffmann li hemberî vê pirseke girîng dike: "Madem em bi nemirîbûna xwe bawer dikin, çima em saziyên wek exlaq û olî ji bo derdxistina mirina yê din pêşve tînin?" Freud û psîkanalîstên din dibêjin ku di binê sawa mirinê de saw û xemek din jî heye. Heger em di derhişiya xwe de nemirîbûnê diparêzin, wê demê sawa mirinê ya ku em dibêjin divê forma veguheriyayî ya tirsek din be.

Freud bi navgînên mirin û jiyanê jî nêzîkî mijarê dibe. Navgîna jiyanê ew hêz e ku tiştan kom dike û mezin dike, navgîna mirinê jî ew hêz e ku tiştan parçe parçe dike û di dawiyê de winda dike. Dibêje ku mirov xwedî aliyekî ye ku forma bêcan digere û rewşa xirabkariyê derdikeve. Di rastiyê de şîkar û dînamîka jiyanê ya ku derdikeve tenê dema ku em mirin dê bi dawî bibe.

Li gorî teoriya zanînî, sawa mirinê ji ramana takekesî ya derheqê mirinê pêk tê û xema mirinê beşek ji xema berfireh e. Nêrîna zanînî dibêje ku ji bo mirin û ramana derheqê mirinê, zanîn û hesta ji bo birêvebirina saw û xemê rêbaza herî baş ya ruberûbûnê ye. Bi zîq û zûra jiyanê takekes li ser xema mirinê ya xwe hişyar dibe û bi awayekî bandordar bi wê re rûberû dibe.

Li gorî Becker hemû tevger û reftarên mirovan ji xema mirinê derdikevin û sawa mirinê hem mirov vediguherîne hem jî han û motîve dike. Li gorî Yalom jî bi qebûlkirina ramana mirinê takekes di jiyana xwe de veguherinên kakilî çê dike. Mezintirîn gefa li hemberî jiyana me mirin e û hişmendiya mirinbûna me, me bêparastin dike.

Xem û sawa mirinê di civatê de berbelav e û asta wê li gorî rewşa takekes cûda dibe. Herçiqas em mirinê înkâr bikin û ramanên mirinê bitepisînin jî, xem û saw bi temamî ji holê ranabe. Sawa mirinê bi awayekî derhişî di hundurê kesan de cih digire û domdar e. Wisa tê bawerkirin ku çavkaniyeke sereke ya şêwazên xema giştî sawa mirinê ye.

Helwestên me li hemberî mirinê ji jîngeh û civaka me, ji baweriyên felsefî û ji wateya ku em ji jiyanê fêm dikin bandora xwe li me digire. Van helwestan bi rêya tevger û reftarên me bandorê li me dikin.

Kesên ku di kontrolkirina sawa mirinê de zehmetiyan dikişînin divê piştgiriya derûnî an derûnbijîşkî bistînin û kontrolkirina sawa mirinê fêr bibin. Ji bilî wê hebûna armanc û wateya jiyana takekes, zanîna qîmeta jiyana xwe û bilind bûna asta başitiyê di nava hêmanên ku sawa mirinê kêm dike de ye.

Li gorî lêkolînan, mirov çiqas bi hestên xwe û jiyana xwe re li hevhatî be, sawa mirinê ya wî ewqas kêm û qels dibe. Bi kurtasî mirov dema ku bala xwe bide vê kêliyê ku tê de ye û paşeroja jiyana xwe, ji aliyê armancdarbûnê ve jiyana xwe erênî binirxîne, jiyana xwe qebûl bike û bi evîndariya hestyar ku li ser alîkarîdana kesên din zûr û fokus bike nêzîkî jiyanê dibe, û saw û xema mirinê kêmtir dibe.

Çavkanî

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22830-thanatophobia-fear-of-death