Skip to main content

ŞERM DI JIYANA KURDAN DE

(Ceribandinek)

Destpêk

Di çanda kurdan de şerm ne tenê hesteke takekesane ye, dibe ku pêkhateyeke civakî ye ku bi reh û kokên xwe yên kûr di nav kelepor û kevneşopî û dîroka kurdan de veşartiye. Ji sedê salan ve kurd di nav gel û welatan de weke qels û kêm jiyane, û ev rewş bandoreke kûr li ser şêwaza raman, hizirkirin û hestkirina li ser şermê kiriye. Paradoksa şermê di jiyana rojane de bi awayên curbecur derdikeve pêş, carinan weke parastin û nîşandana netewî, carinan jî weke astengek li ber geşedan û pêşveçûna takekesane û civakî.

Di nav civaka kurdan de şerm bi gelek navên cuda tê nasîn û her yek nûansên cuda di nava xwe de vedihewîne. Ev hest ne tenê takekesane ye dibe ku pergaleke civakî ye ku rêbazên jiyanê diyar dike. Bêjeyên pêşiyan ên gelêrî yên wek "şermê bê tê, yê şerefê nayê" yan jî "şerm mirov diparêze" nîşan didin ku şerm di dîroka kurdan de weke hêzeke parastinê hatiye qebûlkirin. Lêbelê ev heman şerm dikare bibe qedexeyeke ku geşedan û pêşveçûna takekesane asteng bike, nemaze ji bo jinan û ciwanan.

Kurdên ku li derveyî Kurdistanê dijîn carinan di navbera du şerman de dimînin: Şerma neteweyî ji çand û zimanê xwe û şerma civaka ku tê de dijîn. Ev rewş dikare kêşeyên nasnameyê (identity) çêbike ku bandorên kûr li ser mirov dikin. Di malbatên kurdan de şerm carinan weke mîrateke nifşî tê veguhestin û dêûbab dikarin şermên xwe yên bê-çareser bi zarok û neviyan re parve bikin.

Jin di civaka kurdan de bi awayekî taybet di bin bandora şermê de ne û êşa wê dikişînin. Şerm, li ser jinan zêdetir tê sepandin û carinan ji wan re sînorên zêde giran tên danîn. Ev rewş dikare jinên kurdan ji xeyal û armancên wan yên rastîn dûr bixe û wan bi şermeke duqerre re bihêle. Heman demê de şerm dikare jin ji metirsîyan biparêze û wan di nav pergala civakî de bixe cihekî ewle.

Di serdema ku em tê de dijîn de, têkiliya di navbera şerm û modernîteyê de aloz dibe. Ciwanên kurd yên ku di navbera tradîsyonê û nûjeniyê de mezin dibin carinan di bin zexteke mezin de dimînin. Ew di navbera dilsoziya li hemberî malbat û civaka xwe û xwestin û arezûya azadiya takekesane de dimînin. Ev rewş dikare kêşeyên derûnî û giyanî yên weke rageşî (anxiety), depresyon û kêmasiya baweriyê çêbike.

Şerm di civaka kurdan de roleke duqerre dilîze. Ji aliyekî ve ew dikare weke pergaleke kontrolê kar bike ku mirov ji xeletî û zirarê biparêze, û pêkvejiyana civakî biparêze. Ji aliya din ve ew dikare bibe astengekek li ber geşedan, pêşveçûn û nûjeniya civakî. Ev paradoks nemaze di warên weke perwerdehî, kar û azadiya takekesane de derdikeve pêş.

Encam

Şerm di civaka kurdan de weke hêzeke duqerre kar dike ku hem dikare ava bike û hem jî xerab bike. Girîngiya şermê di çanda kurdan de nayê înkarkirin, lêbelê pêdivî pê heye ku bi çavakî rexneyî lê binerin û li ser bisekinin û bibînin ka li ku derê ew ji me re fêdeyê tîne û li ku derê zirarê. Divê em ciheke din jê re bibînin ku di navbera parastina nirxên me yên çandî û vekirina cihê ji bo pêşveçûn û azadiya takekesane de.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Welatparêzê hêja, Apo (Osman Sebrî)

  Apo : Tu çi dixwazî bipirsî ez ê ji te ra bersivekê bidim. A. : Em ji xwe ra bipeyvin. Apo : Em bipeyvin, serçava.   Bi tevahî şîreta min ji hemî Kurdan ra ev e ku em şerê hev nekin. Tu carî nayê bîra min û nakeve 'eqlê min ku miletek gî li ser fikrekê here . Gava here, me'na xwe keriyek pez e, ne tiştekî din e . Divê em her kes bi fikra xwe xizmetê welatê xwe bikin. Rêya xizmetê welat ev e ku em şerê hev nekin. Yek dikare mîna te nefikire, tu jî dikarî mîna wî nefikirî. Ne şert e ku bibê: "Na, illa bila mîna min bifikire, ya bila mîna ê din bifikire". Bila mîna xwe bifikire, lê ji bo welatê xwe û ji zarokên xwe ra dîsa ez vê wesiyetê dikim: "Wek xwe bifikirin, bes xizmetê welatê xwe bikin, bi 'eqlê xwe û bi fikra xwe". Gava ez bînim merivekî mecbûr bikim ku were mîna me bifikire, ew fikra ne tiştekî rast e. Lê, mîna xwe bifikirin. Em dikarin bêjin: "Ji me ra baş be, xirabiya me meke, bira em birayê hev bin". Eva mumkun e. Lê, a keti...
Post a Comment
Read more

DERÛNNASÎ (PSYCHOLOGY)

  Derûnnasî lêkolîna zanistî ya hiş (mind) û reftarê (behavior) ye. Mijarên wê tevger, reftar û diyardeyên hişmendî (conscious phenomena) û derhişî (unconscious phenomena) ên mirov û ajalan û pêvajoyên hiş (mental processes) ên weke ramandin (thoughts), hest (feelings), nihiçk (drive) û handanê (motives) vedihewîne. Derûnnasî dîsîplîneke akademîk a berfireh e ku sînorên wê sînorên zanistên xwezayî (natural sciences) û civakî (social sciences) derbas dike. Derûnnasên zindewerî (biological psychologists) hewl didin ku taybetmendiyên derketî yên mêjî fêm bikin û vê dîsîplînê bi zanista mêjî norozanistê (neuroscience) ve girê bidin. Weke zanyarên civakî (social scientists), armanca derûnnasan jî ew e ku tevger û reftarên takekesan (individuals) û koman fêm bikin. Pisporekî pîşeyî an jî lêkolerek ku di vê dîsîplînê de dixebite weke derûnnas (psychologist) tê binavkirin. Hin derûnnas dikarin weke zanyarên reftarî (behavioral scientists) an jî zanyarên venasînî (cognitive scientists) ...
Post a Comment
Read more

ŞÊX SEÎDÊ KAL Û DERÛNHÊZÎ

Destpêk Di dîroka neteweyên bindest de, serok û rêberên neteweyî xwedî roleke taybet û girîng in di avakirina hişmendiya neteweyî û geşkirina tevgerên rizgarîxwaz de. Di nav kurdan de jî serokên wekî Şêx Seîd, bi mêrxasî û dilsoziya xwe, bûne stêrkên geş ên dîroka kurd û Kurdistanê. Lêbelê, çîroka şêxê me tenê ne çîroka serkeftin û qehremaniyê ye, herwiha çîroka êş, xwefiroşî û nakokiyên navxweyî ye jî. Ev rewş, di derûniya civaka kurdî de birînên kûr û giran çêkirine ku heta îro jî bandora wan li ser civaka kurdî heye. Di vê nivîsê de, em ê hewl bidin ku ji hêla derûnî ve rewşa pîr û pêşengên kurd Şêx Seîdê kal li ser civakê binirxînin ku çawa wî di serdema xwe de li hember pergala serdest serî hildaye û di dawiyê de bûye semboleke berxwedanê di nav kurdan de. Herwiha em ê li ser wê yekê jî rawestin ku çawa civaka kurdî îro li hember vê mîrateya dîrokî û derûnî radiweste û çawa ev yek bandorê li ser siberoja kurdan dike. Di dîroka kurd û Kurdistanê de kesayetiyên hêja û girîng g...
Post a Comment
Read more