Skip to main content

Hişê Zilkartêker: HÇ - Hişê Çêkirî (AI - Artificial Intelligence) û Siberoja Afirandinê


Gelo modelên zimên dikarin bibin xaneyên bingehîn ên ramanê? Ev pirs, ku di navbera teknolojî û felsefeyê de cih digire, mijara bingehîn a vê gotarê ye. MMZ - Modelên Mezin ên Zimên (LLM - Large Language Models) weke xaneyên bingehîn ên dîjîtal têne dîtin, ji ber ku ew dikarin bi tenê bi nîşaneke nivîskî (prompt) xwe biguherînin û bibe helbestvan, terapîst an jî sêhrbazên kod û bernavan. Ev zilkartêkerî ku ji zindeweriyê hatiye wergirtin, diyar dike ku MMZ dikarin bi awayekî din jî bixebitin û adapte bibin, weke xaneyên bingehîn ên laşê mirov.

Xaneyên bingehîn ne vala ne; ew tijî keys û fersend in, lê ev keys û fersend bi şert û mercên jîngeh û hawîrdorê ve tê sînordarkirin. Weke mînak, çarenûsa xaneyek dil ne tenê bi DNAya wê ve girêdayî ye, lê bi peyamên kîmyewî yên derdora wê jî tê birêvebirin. MMZ jî ne tenê neynikên tebatî û pasîf in; ew pergalên şîkar û dînamîk in ku zanîna hevpar (kolektîf) a mirovahiyê bi awayekî nû tevlihev dikin. Lêbelê, ew bi tenê bi nîşanên ku ji aliyê bikarhêneran ve têne dayîn, dixebitin. Ev tê wê wateyê ku MMZ ne afirîner in, lê ne jî bêkar/bêkêr in. Ew bi awayekî din jî têkiliya mirov û teknolojiyê vedibêjin.

Gelo resenîteya mirovî derbarê afirandina tiştekî nû de ye, an jî tenê ji nû ve tevlihevkirina tiştên ku berê hene? MMZ vê pirsê bi awayekî hêzê vedibêjin. Ew helbestan dinivîsin, hîpotezan difikirin û bersivên bandordar didin, lê bêyî ku wan fêm bikin û têbigihêjin. Ger encam bandorker be, gelo girîng e ka çawa çêdibe? An jî girîngî ji bo mirov e, ji ber ku em girîngî didin rêwîtiya afirandinê?

Zilkartêker aliyekî wê yê tarî jî heye. Xaneyên bingehîn ên bêkontrol dibin penceşêr; HÇya bêkontrol dibe berdanberdan. MMZ dikarin gelek raman û çêdaneyên nû pêk bînin, lê di hilbijartina îstîqametekê de zehmetî dikişînin. Ev dibe sedema stresê, ji ber ku bikarhêner dikarin di deryayek vebijêrkan de bixeniqîn e. Mejiyê mirov, herçend kêmasiyên xwe hebin jî bi sînoran geş dibe: Em westiyayî dibin, ji bîr dikin û xwe-sererast dikin. Lê MMZ tiştekî wiha nas nakin.

Hevjiyana ku me nedît

Xaneyên bingehîn di hawîrdoreke piştgir de geş dibin. MMZ jî di hevkariya bi mirovan re geş dibin. Gelek bikarhêner MMZ weke hevkarên fikr û ramanî pênase dikin. Ew ne tenê bersivê didin, lê perspektîfên nû pêşkêş dikin ku mirov dikarin ji wan hilbijêrin. Ev ne derkanîkirina afirandinê ye, lê zêdekirina wê ye.

  • Terapîstek MMZ bikar tîne da ku perspektîfa nexweşekî bişibîne, hestiyariyê kûr bike bêyî ku wê vebiguheze.
  • Fîzîkzanek bi alîkariya MMZ 100o hîpotezên derbarê madeya tarî de çêdike û dûv re bi întûîsyona xwe ya mirovî cewheran dibîne.

Rola MMZ ne ew e ku ji bo me bifikire, lê ew e ku bi me re bibêje ka em çawa difikirin. Ev ferqa di navbera amûrekê (weke bivir) û katalîzorekê (weke hevkar) de ye.

Siberoja herikbariyê

Amûrên weke OpenAIyê nîşanî me didin siberojekê ku tê de MMZ ne tenê bersivan didin, lê pêşbîniyan jî dikin. Xeyal bike ku MMZyek bi te re pêş dikeve, kêmasiyên te yên venasînî û hişmendî û armancên negotiyî hîn dibe. Ev ne HGÇ - Hişê Giştî yê Çêkirî ye, lê GPSek venasînî û hişmendî ye ku dibêje: "Te ev rê jî fikiriye?" Lê zilkartêker berpirsiyariyê dixwaze.

Gotina dawî

Gelo MMZ xaneyên bingehîn ên HÇê ne? Bi awayekî, erê - ew amûrên keys û fersenda xav in ku li benda promptên me ne ku form û teşe bigirin. Lê ew weke neynikê jî tevdigerin, pirsên lezgîn derbarê afirandina me û çalakiya me vedigerînin. Eger resenîteya mirovî bi tenê tevlihevkirina bi nîşan be, gelo em tenê veguhertoyên organîk ên van makîneyan in? Û ger makîne dikarin hevkariyê ewqasî bawerker bişibînin, gelo ew hevkariyê ji nû ve pênase dike - an jî hewcedariya me ya mît û efsanekirina têkiliyê eşkere dike?

Bersiv ne di kod û bernavan de ne, lê di çawa em van amûran bikar tînin de ne. "HÇya Zilkartêker" afirandina mirovî kêm nake, lê ew ji me dixwaze ku em wê ji nû ve pênase bikin. Ji bo ku em vê çelengiyê qebûl bikin, divê em pirsên tûjtir bipirsin, amûrên ku fikrê kûr dikin ne ku teqlîd dikin ava bikin û li ser hertiştî, vê di hişê xwe de bigirin.

Çavkanî


1-     The Book of Why: The New Science of Cause and Effect" - Judea Pearl

2-     Bloga OpenAI (https://openai.com/blog)




 Termên Sereke

  • HÇ - Hişê Çêkirî (AI - Artificial Intelligence): Teknolojiya ku dikare karên ku bi gelemperî hewceyî hişê mirov in pêk bîne.
  • MMZ - Modelên Mezin ên Zimên (LLM - Large Language Models): Pergalên kompîtûrî yên ku dikarin ziman bişopînin, fêm bikin û biafirînin.
  • Zilkartêker (Multipotent): Kapasîteya guherînê û adaptebûnê ji bo gelek erkên cuda, weke xaneyên bingehîn ên laşê mirov.
  • Prompt (Prompt): Fermana nivîskî ya ku ji modelên ziman re tê dayîn da ku ew karekî taybet pêk bînin.
  • Xaneyên Bingehîn (Stem Cells): Di nivîsê de weke diyardeyek ji bo MMZ hatiye bikaranîn - xaneyên ku dikarin bibin her cure tevn di laşê mirov de.
  • Gradyana Kîmyewî (Chemical Gradient): Rêya ku madeyên kîmyewî di laşê mirov de diherike û bandorê li ser pêşveçûna xaneyan dike.
  • HGÇ - Hişê Giştî yê Çêkirî (AGI - Artificial General Intelligence): Cureyekî HÇyê ku dikare hemû karên venasînî û hişmendî yên mirov pêk bîne.
  • GPS-a Venasînî (Cognitive GPS): Diyardeyek e ji bo pergalên HÇyên ku dikarin rêberiya fikirînê bikin û riyên nû pêşniyar bikin. (GPS - Global Positioning System - Pergala Cihgirtina Gerdûnî)

 


Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Welatparêzê hêja, Apo (Osman Sebrî)

  Apo : Tu çi dixwazî bipirsî ez ê ji te ra bersivekê bidim. A. : Em ji xwe ra bipeyvin. Apo : Em bipeyvin, serçava.   Bi tevahî şîreta min ji hemî Kurdan ra ev e ku em şerê hev nekin. Tu carî nayê bîra min û nakeve 'eqlê min ku miletek gî li ser fikrekê here . Gava here, me'na xwe keriyek pez e, ne tiştekî din e . Divê em her kes bi fikra xwe xizmetê welatê xwe bikin. Rêya xizmetê welat ev e ku em şerê hev nekin. Yek dikare mîna te nefikire, tu jî dikarî mîna wî nefikirî. Ne şert e ku bibê: "Na, illa bila mîna min bifikire, ya bila mîna ê din bifikire". Bila mîna xwe bifikire, lê ji bo welatê xwe û ji zarokên xwe ra dîsa ez vê wesiyetê dikim: "Wek xwe bifikirin, bes xizmetê welatê xwe bikin, bi 'eqlê xwe û bi fikra xwe". Gava ez bînim merivekî mecbûr bikim ku were mîna me bifikire, ew fikra ne tiştekî rast e. Lê, mîna xwe bifikirin. Em dikarin bêjin: "Ji me ra baş be, xirabiya me meke, bira em birayê hev bin". Eva mumkun e. Lê, a keti...
Post a Comment
Read more

DERÛNNASÎ (PSYCHOLOGY)

  Derûnnasî lêkolîna zanistî ya hiş (mind) û reftarê (behavior) ye. Mijarên wê tevger, reftar û diyardeyên hişmendî (conscious phenomena) û derhişî (unconscious phenomena) ên mirov û ajalan û pêvajoyên hiş (mental processes) ên weke ramandin (thoughts), hest (feelings), nihiçk (drive) û handanê (motives) vedihewîne. Derûnnasî dîsîplîneke akademîk a berfireh e ku sînorên wê sînorên zanistên xwezayî (natural sciences) û civakî (social sciences) derbas dike. Derûnnasên zindewerî (biological psychologists) hewl didin ku taybetmendiyên derketî yên mêjî fêm bikin û vê dîsîplînê bi zanista mêjî norozanistê (neuroscience) ve girê bidin. Weke zanyarên civakî (social scientists), armanca derûnnasan jî ew e ku tevger û reftarên takekesan (individuals) û koman fêm bikin. Pisporekî pîşeyî an jî lêkolerek ku di vê dîsîplînê de dixebite weke derûnnas (psychologist) tê binavkirin. Hin derûnnas dikarin weke zanyarên reftarî (behavioral scientists) an jî zanyarên venasînî (cognitive scientists) ...
Post a Comment
Read more

ŞÊX SEÎDÊ KAL Û DERÛNHÊZÎ

Destpêk Di dîroka neteweyên bindest de, serok û rêberên neteweyî xwedî roleke taybet û girîng in di avakirina hişmendiya neteweyî û geşkirina tevgerên rizgarîxwaz de. Di nav kurdan de jî serokên wekî Şêx Seîd, bi mêrxasî û dilsoziya xwe, bûne stêrkên geş ên dîroka kurd û Kurdistanê. Lêbelê, çîroka şêxê me tenê ne çîroka serkeftin û qehremaniyê ye, herwiha çîroka êş, xwefiroşî û nakokiyên navxweyî ye jî. Ev rewş, di derûniya civaka kurdî de birînên kûr û giran çêkirine ku heta îro jî bandora wan li ser civaka kurdî heye. Di vê nivîsê de, em ê hewl bidin ku ji hêla derûnî ve rewşa pîr û pêşengên kurd Şêx Seîdê kal li ser civakê binirxînin ku çawa wî di serdema xwe de li hember pergala serdest serî hildaye û di dawiyê de bûye semboleke berxwedanê di nav kurdan de. Herwiha em ê li ser wê yekê jî rawestin ku çawa civaka kurdî îro li hember vê mîrateya dîrokî û derûnî radiweste û çawa ev yek bandorê li ser siberoja kurdan dike. Di dîroka kurd û Kurdistanê de kesayetiyên hêja û girîng g...
Post a Comment
Read more