NÎGARA GUERNICA

Nîgara Guernica yek ji berhemên herî navdar ên hunerî yên sedsala 20em e ku ji aliyê hunermendê Spanî Pablo Picasso ve di sala 1937an de hatiye çêkirin. Ev tablo bersiveke hunerî ye ji êrîşa bombebarkirinê ya bajarê Baskî yê Guernicayê ku di 26ê Nîsanê 1937ê de ji aliyê hêzên Almanyaya Nazî û Îtalyaya Faşîst ve hate birêvebirin. Di vê êrîşê de, bi qasî 250 heta 1600 kes hatin kuştin û gelek kesên din jî birîndar bûn. Ev êrîş bû sedema hilweşîna bajarê Guernicayê û bû sembolek ji tundiyên şerê navxweyî yê Spanyayê.

Picasso ji aliyê hikûmeta Spanyayê ve daxwaz jê hat kirin ku ji bo Pêşangeha Cîhanî ya Parisê ya 1937an dîwarnîgariyeke mezin çêke. Picasso ku di wê demê de li Parîsê dijî, bi awayekî xurt li dijî faşîzmê û şerê navxweyî yê Spanyayê derketiye holê. Piştî vegotina êrîşa Guernicayê, Picasso di nav 15 rojan de ev berhema mezin û bandordar temam kir.

Dîroka Tabloyê
Guernica tabloyeke 3,5 metre bilind û 7,8 metre fireh e ku bi rengên reş û spî hatiye çêkirin. Ev hilbijartina rengan ne tenê ji bo nîşandana bêhêviyê û trajediyê ye, lê di heman demê de ji bo têkiliya tabloyê bi wêneyên rojnameyên wê demê re jî ye. Picasso bi vê tabloyê dixwast bandora şer û tundiyê bi awayekî razber û hêrsbar nîşan bide, lê bêyî ku bêje kîjan alî çewt e.

Dîmenên Tabloyê
Di nîgara Guernicayê de gelek fîgûrên sembolîk hene ku her yek ji wan wateyeke taybetî vedişêrin:

1. Ga: Ga li çepê yek ji hêmanên sereke yên tabloyê ye û sembola spanyayê ye. Çavên wî mezin û bêhiş in ku dibe ku sembola bêdengî û bêçareyiyê be. Li gorî hin şîrovan, ga dibe ku sembola faşîzmê an jî hêza tundî be.
2. Hesp: Hespekî birîndar di navenda tabloyê de ye ku bi awayekî dramatîk êş dikişîne. Poz û diranên wî wekî stûnê mirovî têne xuyang kirin ku dibe ku ev jî sembola mirovên bêguman ên ku di şer de têne kuştin be.
3. Jin û Zarok: Jinikek li ser zarokê mirî digirî ku sembola êş û bêhêviyê ye. Ev dîmen bi taybetî dilsoj e û bandora şer li ser jinan û zarokan nîşan dide.
4. Çira û Agir: Çirayek bi şêweya çavekî dibiriqe ku têkiliya şewatê û mirinê nîşan dide. Ev çira dibe ku sembola hişmendariyê an jî rohnakirina rastiyê be.
5. Mêr û Dîwar: Mêrekî ku destên xwe bilind kiriye û ji jor û jêr ve bi agir hatiye girtin, wekî nîşaneyeke azadiyê û berxwedanê tê dîtin. Dîwarekî reş jî bi dergeheke vekirî diqede, ku dibe ku ev jî sembola deriyê mirinê an jî derketinê be.

Gava efserê Nazî ji Pablo Picasso re dibêje, ev tablo te çêkiriye? Picasso dibêje, ‘‘na we çêkiriye’’

Şîrovekirin û Wate

Guernica ji bo gelek kesan wateyên cuda vedişêre. Li gorî hin şîrovan, ga û hesp du hêmanên sereke yên tabloyê ne, dibe ku wateyên cuda bide wan. Mînak, li gorî dîrokvanê hunerê Patricia Failing, "Hesp û ga di çanda Spanyayê de cihekî girîng digirin. Picasso di tabloyên xwe de van her du fîgûran bi gelek wateyên cuda bi kar anîne. Ji ber vê yekê, dîtina wateyê ya zelal ya hesp û ga di Guernicayê de zehmet e."

Picasso bi xwe dema ji wî re hate pirsîn ku wateya van fîgûran çi ye, wî bersiv da:
"Ev ga ga ye û ev hesp hesp e... Gava hûn wateyekê didin tiştan di tabloyên min de, dibe ku ew rast be, lê ev watedayîn ne fikr û ramanên min e. Divê hûn jî bigihîjin wan hizrên ku hûn gihîştine, bi nestî û derhişî ye. Ez ji bo wênekêşînê wênê dikêşim. Ez heyberan çawa ne, wisa wênê wan çê dikim."

Picasso û Ramana Dijî Şer

Picasso bi vê tabloyê ne tenê li dijî êrîşa Guernicayê derketiye holê, lê herwiha li dijî faşîzmê û tundiyên şerê navxweyî yê Spanyayê jî derketiye. Wî bi navê "Xewn û Derewên Franco" ji bo Pêşangeha Cîhanî, Franco wekî candarekî resim kir ku pêşî hespê xwe dixwe û paşê jî bi gayekî gihîştî re şer dike. Picasso dest bi kar li ser van îlûstrasyonan kir berî ku Guernica were bombebarkirin. Piştî rûdanê, sê ji wan bi rasterast li ser Guernica û çar wêne din hatin zêdekirin.

Picasso di dema kar li ser Guernicayê de wiha got:

"Şerê Spanyayê li dijî êrîşê li ser mirovan û azadiyê ye. Min di jiyana xwe ya wekî sûretvan de her tim hewl daye ku li dijî mirina hunerê bisenikim. Kî dikare tenê ji bo carekê jî bifikire ku ez di aşîtiyê de bi paşvebûnê û mirinê re me? Di tabloyê de ku ez li ser kar dikim û min navê Guernicayê lê dike û di hemû berhemanên min ên dawî de, ez bi eşkereyî nefreta xwe ya li dijî leşkerê ku Spanyayê di okyanûsa êşê û mirinê de dixeniqîne, eşkere dikim."

Bandora Guernicayê

Guernica di dema xwe de bi lez bû sembolek ji dijberiya şer û tundiyê. Tablo di geşteke biçûk a cîhanê de li welatên cuda hate pêşandan û navûdengî bi dest xist. Ev jî alîkariya kişandina bala cîhanê kir ser şerê navxweyî yê Spanyayê û trajediyên mirovî yên di dema şer de.

Îro, Guernica ne tenê berhemeke hunerî ye, lê herwiha bîranînek ji êş, tundî û bêçareyiya şer û pevçûnan e. Tablo li seranserê cîhanê wekî sembolek ji ramanên dijî şer û parastina mafên mirovan tê nasîn.

Encam

Guernica îro wekî yek ji berhemên herî bandor ên hunerî yên sedsala 20emîn tê nasîn. Ev tablo ne tenê trajediyeke dîrokî ya êrîşa Guernicayê vedibêje, lê herwiha sembolek e ji dijberiya şer, tundiyê û zilmê. Picasso bi vê berhemê xwe bi awayekî hêrsbar û bi bandor li dijî faşîzmê û şerê navxweyî yê Spanyayê derketiye holê.

Guernica bi rengên reş û spî, bi fîgûrên abstrakt û dramatîk, bandora şer û tundiyê li ser mirovan bi awayekî bêhempa nîşan dide. Tablo ne tenê bûye bîranînek ji trajediyên şer, lê herwiha bûye sembolek ji bo ramanên aşitîxwazî û mafên mirovan.

Bi demê re, Guernica bûye çavkaniyeke îlhamê ji bo gelek hunermend, ramyar û çalakvanên dijî şer. Tablo di gelek pêşangeh û mûzeên cîhanê de hate pêşandan û her tim bûye mijara nîqaş û şîrovekirinê. Picasso bi vê berhemê xwe nîşan da ku huner dikare bi awayekî hêzdar li dijî zilmê û tundiyê bisekine.

Îro, Guernica ne tenê berhemeke hunerî ye, lê herwiha bîranînek e ji êş, tundî û bêçareyiya mirovan di dema şer û pevçûnan de. Ev tablo her tim bîranîna me dike ku şer tenê êş, mirin û wêranî çêdike, û divê em bi hev re ji bo aşitiyê bixebitin.

 

Çavkanî
https://www.pablopicasso.org/guernica.jsp