DERÛNSÎNEMA Û DERÛNTERAPÎ (Psychocinema and Psychotherapy)

Bikaranîna Fîlman di Terapiya Tendirustiya Derûnî de

Destpêk

Di sedsala 21an de, cihana terapiya tendirustiya derûnî bi awayekî berbiçav veguheriye û nûbûn û metod û rêbazên nû peyda bûn. Yek ji van nûbûnên herî balkêş bikaranîna fîlman weke amûreke terapotîk e ku bi navên cuda yên weke sînema-terapî, terapiya reel (rasteqîn), derûnsînema an jî terapiya bi rêya berevan tê nasîn. Ev pratîkên nû di sê warên sereke de pêş û geş bûn: Di pratîkên klînîkî yên rasterast de weke beşek ji pêvajoya terapî û tedawiyê, weke rêbazeke xwe-alîkariyê ji bo takekesan ku dixwazin li ser girîft û gelemşeyên xwe yên derûnî bifikirin û di bernameyên perwerdehiya akademîk de weke amûreke hînkirinê ji bo xwendekarên derûnnasiyê û derûnterapiyê.

Ev rêbaza nû ya terapotîk bi çend sedemên sereke re balkêş û girîng e. Fîlm weke medyûmeke hunermendî û çîrokgotinê tê de bandoreke kûr û domdar li ser mirovan heye û dikare hestan û bîr û ramanên kûr di nexweşan de zindî bike. Herweha fîlm dikare rewşên derûnî yên aloz û tevlihev bi awayekî metaforîk û têgihiştinî pêşkêş bike ku ji bo nexweş hêsantir be ku wan binasinim û pêve mijûl bibin. Ji aliyê pratîkî ve jî bikaranîna fîlman di terapiyê de li gor rêbazên din ên terapotîk zûtir û bihayê wê kêmtir e û ji bo gelek nexweşan gihandineke hêsantir pêşkêş dike.

Lêbelê, di heman demê de gelek arîşe û kêşe, û evandî û bijandî jî li ber sînema-terapiyê hene. Gelo bikaranîna fîlman di terapiya saxlemî û tendirustiya derûnî de rasterast bandoreke wê ya erênî û domdar heye an jî tenê bandoreke demkî û sipîk e? Çi protokolên herî baş û standardîze ji bo vê pratîkê hene û divê çawa were sepandin? Gelo em dikarin bi awayekî zanistî û pisporane diyar bikin ka kîjan fîlm sûd û fêdeya klînîkî ya rastîn pêşkêş dike û kîjan weke dibe ku zirar û bandorên neyînî jî li nexweşan bike?

Ev arîşe û kêşe û gelemşe bi taybetî di warê perwerdehiya akademîk de balkêş û girîng in ji ber ku gelek ji xwendekarên derûnnasiyê û terapiyê hîn jî şiyan û ezmûnên rasterast ên klînîkî bi nexweşên rastîn re tuneye û di şûna wê de pirî caran bi temsîlkirinên medyayê yên weke fîlm, belgefîlm û romanên ku mijarên derûnî dişopînin weke model û mînak bi kar tînin. Ev rewş dikare bibe sedema fêm û têgihiştineke şaş an jî kêm li ser nexweşiya derûnî û rêbazên tedawiyê. Lêbelê, lêkolîn û xebatên zanistî yên li ser bandorên rastîn ên vê pratîkê hîn jî kêm û qels in û pêwîstiya wê bi xebatên berfirehtir heye.

Dahûrîna Mînaka Fîlma "Memoria"

Fîlma "Memoria" ya derhênerê navdar Apichatpong Weerasethakul a sala 2021an mînakeke girîng û balkêş e ji bo fêm û têgihiştina hem potansiyel û hem jî sînorên sînematerapiyê. Di vî fîlmî de ku yek ji berhem û karên herî nû yên sînema-hunera cihanî ye, karaktera sereke Jessica Holland ku ji aliyê aktora navdar Tilda Swinton ve tê candarîkirin bi rewşeke derûnî ya aloz û tevlihev re rûbirû ye.

Jessica her roj û her şev ji xewê bi dengeke teqandina mezin û qerebalixê tê hişyarkirin ku tê de tenê ew dibihîze û kesek din ji vê teqandinê agahdar nîne. Ev teqandin bi awayekî bêkontrol, bêpêşbînî û pirî caran di demên cuda yên rojê û şevê de çêdibin. Jessica nikare vê teqandinê kontrol bike an jî ji wê xilas bibe. Bi vî awayî, tawana Jessica ya razanê, terkizkirinê û têkiliya wê bi takekesên din re bi awayekî ne-baş û xirab dibe. Ew nikare li ser karê xwe terkiz bibe, di têkiliyên civakî de arîşe û problem peyda dibin û bi giştî jiyana wê ya rojane tê xerabkirin.

Di navberê zêdetirî du saetan de, temaşevan şahidî wê dibin ku kesayetî û jiyana Jessica hêdî hêdî parçe parçe dibe û ew di nav rewşeke derûnî ya dijwar de dimîne. Ew beriya hertiştî dijî bijîşkan diçe lê ji wan alîkariyê dixwaze. Paşê ew derûnterapiyê diceribîne. Dûre jî dermankirina xwecihî û rêbazên alternatîf ên weke yoga, medîtasyon û dermanên kevneşop diceribîne. Lêbelê, hertiştê ku ew diceribîne bi awayekî têkûz bi kêrî wê nayê û bandoreke domdar nadin wê.

Weke metaforeke balkêş ji bo nexweşiya derûnî ya domdar û karesatên wê yên li ser jiyana takekesî û civakî, ev fîlm pir balkêş û girîng e. Fîlm bi awayekî hunermendane nîşanî me dide ka nexweşiya derûnî çawa dikare jiyana mirovekî bi tevahî vebiguhezîne û wî ji jiyana asayî dûr bixe. Herweha fîlm balê dikişîne ser girîngiya fêm û têgihiştin û piştgiriya civakî ji bo nexweşên derûnî û nîşanî me dide ku çawa malbat û hevalên nêzîk jî dikevin bi bandora vê rewşê.

Lê pirsa herî girîng ev e ku gelo "Memoria" dikare weke amûreke terapiya sînemayê (fîlm) were bikaranîn? Weke fîlmeke ku bi awayekî metaforîk û hunermendane mijara xesara nexweşiya derûnî ya domdar dişopîne û nîşanî me dide ka nexweş û malbata wê çi azaran dikişînin, "Memoria" di çend aliyên de bandoreke wê ya erênî hebe. Fîlm dikare alîkariya takekesan bike ku girîft û gelemşeyên xwe yên derûnî nas bikin û hîs bikin ku ew yek in ji wan milyonan takekesan in ku ji van rewşan azardîtine. Herweha dikare pirsên girîng ên derbarê çawa jîyana ku bi nexweşiya derûnî re bandorê li derdora xwe dike û derxe holê û takekesên ku ji van rewşan azardîtine handan bike ku li rêya alîkarî û piştgirî bigerin.

Lêbelê, çend xalên girîng ên neyînî jî li vir hene. Dirêjahiya fîlmê ku zêdetirî du saetan e, leza wê ya pir hêdî, xêzkirina ne-zelal û ji aliyê zimanî ve zehmet û ji bo armanca me herî ziyankêş, pêşkêşkirina rewşeke ne-çareser a ji bo azara karaktera navendî dê gelek takekesan hêrs bike û dibe ku pîkoza derhişî der bike ku ew pêşniyar kiriye aciz bin. Ew takekes ku berê jî di rewşeke derûnî ya dijwar de ye dê ji vê fîlmê hêrs û bêhêviyeke zêdetir bistîne û ev yek dikare rewşa wî xerabtir bike.

Dîsa jî ev fîlm dikare bi hişyarî û rêberiya pisporan weke beşek ji bernameyên perwerdehiyê di çîna derûnnasiya ne-asayî de ji bo mijara şîzofrenî û rewşên din ên psîkotîk were bikaranîn. Lêbelê, ev bikaranîn pêwîstiya rêberî, ramandozirandin û peywireke nivîskî ya hûrgilî heye. Bi vî awayî, fîlm dikare alîkariya xwendekaran bike ku bandorên girîft û gelemşeên saxlemî û tendirustiya derûnî yên domdar û bêdawî li ser nexweşan û malbatên ku xwe ji wan diparêzin nas bikin û têbigihêjin.

Prensîbên destpêkî yên sînematerapiyê

Ji dahûrîna "Memoria"yê û xebatên zanistî yên li ser vê mijarê, em dikarin çend prensîbên destpêkî ji bo derûnsînema/derûnterapî ava bikin. Prensîba yekem ev e ku herçiqasî fîlmeke ku ji hêla derûnî ve kûr û girîng be jî pêşkêşkirin û şêwaza bikaranîna wê dikare temaşevan ji têkiliyê bi wê re bide paşve. Ev tişt nîşanî me dide ku ne her fîlmê ku mijarên derûnî dişopîne bi awayekî otomatîk di tedawiyê de sûddar e.

Prensîba duyem têkiliya di navbera naveroka fîlm û rewşa derûnî ya takekesî de pir girîng e. Fîlmek dibe ku ji bo kesekî bandoreke wê ya erênî hebe lê ji bo kesek din ziyandar be. Ev tişt ji ber cudahiyên takekesî yên di nav rewş û tund û tûjiya nexweşiya derûnî, dîroka jiyanê, çanda civakî û baweriyên takekesane de çêdibe.

Prensîba sêyem demjimêr û mercên bikaranîna fîlm pir girîng in. Yek fîlm di demeke taybetî ya pêvajoya tedawiyê de sûddar be dibe lê di demeke din de na. Mînak, fîlmek ku ji bo nexweşekî di destpêka tedawiyê de ziyanbexş e dibe ku di dûrahiya pêvajoyê de bandoreke erênî bike.

Prensîba çarem rêberî û alîkariya pisporan di bikaranîna fîlman de pêwîst e. Tenê temaşekirina fîlmekê bêyî rêberî û ramandozirandinê bandora wê kêm û qels dibe û dibe ku bi awayekî şaş were şîrovekirin an jî ji wê sûdek were wergirtin.

Lêkolînên zanistî û delîlên heyî

Lêkolînên ku heta niha li ser sînematerapiyê hatine kirin encamên aloz û tevlihev nîşanî me didin. Çend xebatên pêşîn ên ku di navbera salên 1990-2010 de hatine kirin nîşanî me dan ku bikaranîna fîlman dikare di hin rewşan de bandoreke wê ya erênî hebe, bi taybetî ji bo zêdekirina hişyariya takekesî li ser rewşa derûnî ya xwebûna xwe, pêşkêşkirina modêlên nû yên ji bo çareseriya girîftan, kêmkirina hesta tenêbûnê û îzolasyonê û hêsankirina gotûbêja di navbera terapîst û nexweş de.

Lêbelê, sînorên van lêkolînan jî xwe hene. Gelek ji wan li ser nimûneyên biçûk hatine kirin, rêbazên lêkolînê yên wan ne pir qels û standardîze ne û gelek ji wan bandorên demdirêj nenirxandine. Herweha pirî caran ne li ser nexweşên ku bi rastî ji rewşên derûnî yên cidî azardîtine hatine kirin, lê li ser takekesên asayî yên ku tenê arîşe û kêşeyên biçûk ên jiyana rojane hene.

Lêkolînên nûtir ên ku di salên dawî de hatine amadekirin nîşanî me didin ku bikaranîna fîlman dikare weke beşek ji tedawiya komî bandoreke wê ya erênî hebe. Bi taybetî di tedawiya nexweşên ku ji depresyon, qeyd û ne-aramiya civakî bêzar in de encamên baş hatine bidestxistin. Lêbelê hîn jî pêwîstiya lêkolînên berfirehtir ên ku li ser mexdûrên cuda û bi rêbazên cuda were kirin heye.

Protokolên pêşniyarkirî ji bo sînematerapiyê

Li gorî lêkolîn û pratîkên heyî, çend protokolên bingehîn ji bo bikaranîna ewle û bandordar a fîlman di terapiyê de tên pêşniyarkirin. Di destpêkê de nirxandina pêş-terapiyê pir girîng e. Terapîst divê bi nexweş re gotûbêjeke berfireh li ser dîroka derûnî, rewşa heyî û armancên tedawiyê bike, diyar bike ka nexweş ji bo bikaranîna fîlman guncav e an na, û fîlmên guncav li gorî rewşa taybetî ya nexweş hilbijêre.

Di pêvajoya helbijartin û amadekirinê de, fîlm divê li gorî hêman û krîterên taybetî yên klînîkî were hilbijartin, terapîst divê berî pêşkêşkirinê fîlmê bi tevahî bibîne û analîz bike û armancên taybetî yên ji bikaranîna fîlmê divê bêne diyarkirin. Paşê di qada pêşkêşkirin û temaşekirinê de, fîlm divê di hawîrdoreke kontrolkirî û ewle de were pêşkêş kirin, terapîst divê di dema temaşekirinê de amade be an jî piştî temaşekirinê bi lezûbezî amade be û amûrên berdan û kontrolkirinê divê li ber dest hebin.

Piştî temaşekirinê ramandozirandin û dahûrîn pir girîng in. Gotûbêjeke berfireh divê bi nexweş re were kirin, hest û ramanên nexweş ên derbarê fîlmê de divê bêne nirxandin û girêdan di navbera naveroka fîlmê û rewşa nexweş de divê were kirin. Di dawiyê de şopandin û nirxandina bandorên fîlmê li ser rewşa derûnî ya nexweş divê bêne kirin, veguherandinên erênî an neyînî divê bêne tomarkirin û li gorî encaman plan û bernameyên paşîn divê bêne veguhertin.

Krîterên helbijartinê bo fîlmên terapotîk

Her fîlm ji bo bikaranîna terapotîk ne-guncav e. Fîlmên ku pêşkêşkirina çareseriyan û rêbazên baş ên mijûlbûnê bi arîşe û kêşeyan dikin, karakter û çîrokên ku nexweş dikare pêve têkeleve, peyamên hêvîdar û erênî yên derbarê derman û şîfabûn û pêşkeftinê de, û beşên ku fêrbûn û pêşkeftina takekesane nîşan didin dikarin ji bo terapiyê sûddar bin.

Li aliyê din, fîlmên ku naveroka wan a tundî zêde be, peyamên bêhêvî û neyînî yên derbarê jiyan û siberojê de pêşkêş dikin, neqşên qalibî (stereotîp) û şaş ên derbarê nexweşiya derûnî de nîşan didin an jî dîmenên ku dikarin bibe sedema vegerandina trawmayên berê divê ji bo bikaranîna terapotîk bêne dûrxistin.

Bandorên çandî û civakî

Bikaranîna fîlman di terapiyê de bandorên çandî û civakî yên girîng jî di nava xwe de vedihewînin. Fîlm weke amûreke çandî dikare alîkariya nûnifşên sehêl bike ku bi çanda xwe re têkeleve û di heman demê de fêrî rêbazên nû yên mijûlbûnê bi girîft û gelemşeyan bibin. Bi taybetî ji bo koçberan û kêmîneyan ku di navbera du çandan de dijîn, fîlm dikare weke pirekê were bikaranîn.

Herweha sînematerapî dikare di warê perwerdehiya civakî de jî rol bilîze. Bi bikaranîna fîlmên ku mijarên weke cudatî, etnîsîte, zayend (cins) û rewşa civakî dişopînin, em dikarin têgihiştin û hevdiliya (empatî) civakî zêde bikin û berxwedana li hemberî cûdakarî û neyîniyê bikin.

Pêşniyar

Derûn-sînema-terapî weke rêbazeke nû ya terapiya tendirustiya derûnî potansiyeleke mezin nîşanî me dide, lê hîn jî pêwîstiya wê bi lêkolînên berfireh heye. Fîlmên mezin ên ku bi têkildariyên derûnî mijûl dibin bi awayekî otomatîk di tedawiyê de sûddar nînin. Ev pratîk pêwîstiya protokolên zelal, rêberiya pisporan û hilbijartin û bikaranîna fîlmên guncav heye.

Ji bo geşedan û pêşkeftina vî warî, pêwîst e ku lêkolîn li ser bandorên rastîn ên sînematerapiyê bêne kirin, protokolên standardîze bêne geşkirin û pêşxistin û krîterên hilbijartin û bikaranîna fîlman di bernameyên tedawî û perwerdehiyê de bêne diyarkirin. Herweha pêwîst e ku pergalên perwerdekirina terapîst û pisporan ên li ser vê mijarê bêne amadekirin û sepandin.

Di siberojê de, dibe ku em şahidiya pêşkeftinên teknolojîk ên ku derfetên nû yên ji bo sînematerapiyê pêşkêş dikin çê bibin. Realîteya aşopî (virtual), medyaya înteraktîf û teknolojiyên nû yên ku dikarin ezmûnên takekesane ên terapotîk çêbikin dibe ku warê sînematerapiyê vebiguhezînin û pêş û geş bikin. Lêbelê, her gav ku em ber bi pêş ve diçin, divê bi hişyarî û rêberiya zanistî di vê rê de bimeşin da ku ji potansiyela rastîn a derûn-sînema-terapiyê sûd werbigirin bêyî ku zirar û bandorên neyînî çêbikin.

Mînakên pratîkî ji cihanê

Ji bo fêm û têgihiştina çawa sînematerapî di pratîkê de tê sepandin, girîng e ku em li mînakên rastîn ên ji welatan û pergalên tendirustiya cuda binêrin. Di Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê de, gelek nexweşxaneyên derûnî û navend û senterên terapiya takekesî dest bi bikaranîna fîlman weke beşek ji bernameyên xwe yên tedawiyê kirine. Mînak, di Navenda Terapiya Derûnî ya Kaliforniyayê de, fîlmên weke "Inside Out" û "Silver Linings Playbook" bi rêberiya terapîstên pispor ji bo nexweşên ku ji depresyon û teşeyên keşmirîyê bêzar in tên bikaranîn.

Di Ewropayê de jî bi taybetî di welatan weke Almanya, Holenda û Skandînavyayê de, sînematerapî weke beşek ji pergala tendirustiya civakî tê pejirandin. Di Almanyayê de, Enstîtûya Max Planck a ji bo Lêkolînên Derûnnasiyê xebateke demdirêj li ser bandorên fîlman li ser rewşa derûnî ya takekesan dike û encamên pêşîn ên wan nîşanî me didin ku bikaranîna kontrolkirî ya fîlman di çend rewşan de bandoreke wê ya erênî heye.

Di Brîtanyayê de, Pergala Tendirustiya Neteweyî bernameyeke pîlot dest pê kiriye ku tê de fîlmên cuda ji bo nexweşên ku ji nerazîbûn, qeyd û girîftên têkiliyê bêzar tên pêşniyarkirin. Ev bernameyê ku bi navê "Reel Therapy" (Çareseriya Rasteqîn) tê nasîn, di nav du salan de li ser 500 nexweşan hate ceribandin û encamên wê nîşan dan ku % 60 ji beşdaran hîsek baştir ên derbarê rewşa xwe de bistînin.

Cûdahiyên çandî û zimanî

Yek ji arîşe û kêşeyên herî girîng ên di bikaranîna sînematerapiyê de cudahiyên çandî û zimanî ne. Fîlmek ku ji bo kesek ji çandeke taybetî bandoreke erênî bike dibe ku ji bo kesek ji çandeke din têgihiştinek xerab an jî bandoreke neyînî pêşkêş bike. Mînak, fîlmên Ewropî yan jî Amerîkî yên ku li ser mijarên weke azadiya takekesî, têkiliyên şexsî û cudabûna ji malbatê disekinin dibe ku ji bo takekesan ji çandên hevpar (kolektîf) ên weke çanda Rojhilatê Navîn an jî Asyayê ne gunacav bin.

Herweha arîşe û pirsgrêka zimanî jî pir girîng e. Fîlmên ku bi zimanê dayikê yê nexweş nînin dibe ku bandoreka wan kêmtir be an jî hin ciyawaziyên girîng ên çîrok û karîgeran winda bibin. Ji bo vê sedemê, pir girîng e ku terapîstên ku sînematerapiyê bi kar tînin ji paşxana çandî ya nexweşên xwe agahdar bin û fîlmên guncav ên ji çand û zimanê wan hilbijêrin.

Di vê çarçoveyê de, geşedan û pêşkeftina sînematerapiyê ji bo civakên kurd jî arîşe û kêşe û derfetên taybet pêşkêş dike. Fîlmên kurdî yên nû ên ku mijarên derûnî dişopînin hîn jî kêm in, lê karên weke "Mem û Zîn" ya modern, "Bekas" û "My Sweet Pepperland" dikarin weke destpêkeke baş ji bo pêşkeftina sînematerapiya kurdî bêne bikaranîn. Ev fîlm hem mijarên çandî yên kurdan dişopînin û hem jî arîşe û kêşeyên derûnî yên ku ji şer, koçberî û zordestiyên siyasî çêdibin dinirxînin.

Teknolojiya nû û siberoj

Pêşkeftin û geşedanên teknolojîk ên dawî derfetên nû yên ji bo sînematerapiyê pêşkêş dikin. Rastiya aşopî (virtual) dikare ezmûnên terapotîk ên pir kûr û takekesane çêbike ku nexweş dikare di nav wan de tevbigere û bi awayekî rasterast bi çîrok û karakteran re têkeve danûstandinê. Mînak, nexweşek ku ji hêrsa cihan bêzar e dikare di hawîrdoreke aşopî (virtual) de çalakiyên aramiyê û rehetiyê bike û hêdî hêdî hînî rêbazên nû yên mijûlbûnê bi vê rewşê bibe.

Hişê Çêkirî – HÇ (Artificial Intelligence – AI) jî di vî warî de dikare rol bilîze. Pergalên ku dikarin li gor rewşa derûnî û hewcedariyên taybetî yên nexweş fîlman pêşniyar bikin û di dema temaşekirinê de li bertek û tevger û reftarên wan binêrin û dahûrîn (analîz) bikin di siberojê de dibe ku weke alîkarên terapîstan bêne bikaranîn.

Teknolojiya blockchain û pergalên dîjîtal ên ewle jî dikarin ji bo parastin û parvekirina daneyên nexweşan ên bi sînematerapiyê ve girêdayî bêne bikaranîn. Ev yek dê alîkariya lêkolîn û pêşkeftina vî warî bike bêyî ku ewlekariya û parastina tayebetmendiya nexweşan li xetereyê bixe.

Perwerdekirina pisporan û standardên profesyonel

Ji bo geşedan û pêşkeftina sûd û ewlekariya sînematerapiyê, perwerdekirina terapîst û pisporên vî warî pir girîng e. Pêwîst e ku bernameyên taybet ên perwerdekirinê ji bo wan takekesên ku dixwazin sînematerapiyê bi kar bînin bêne amadekirin. Ev bername divê zanyarî û şiyana li ser çandnasî, teoriya fîlmê, derûnnasiya klînîkî û rêbazên terapotîk ên taybetî pêşkêş bikin.

Damezirandina komeleyên profesyonel ên li ser sînematerapiyê jî pir girîng e. Ev komele dikarin standardên etîkî û profesyonel ên ji bo pratîka di vî warî de diyar bikin, pergalên belgekirinê û pesnên pisporan ava bikin û konferans û sempozyûmên ji bo parvekirina zanîn û ezmûnan li dar bixin.

Herweha pêwîst e ku pergalên çavdêrî û nirxandina kalîteyê ji bo xizmeta sînematerapiyê bêne danîn. Ev pergal dikarin garantî bikin ku tenê takekesên şayeste û pispor vê xizmetê pêşkêş dikin û nexweş ji karê şaş an jî ziyandar têne parastin.

Lêkolînên siberojê û arîşe û kêşeyên vekirî

Di warê lêkolînên derbarê sînematerapiyê de hîn jî gelek arîşe û kêşeyên vekirî hene ku pêwîstiya wan bi welam û bersivdanê heye. Yek ji van arîşe û kêşeyan ev e ku kîjan karîger û taybetmendiyên fîlman ên herî bandordar in ji bo armancên terapotîk. Gelo dirêjahiya fîlmê, cureyê wê, şêwaza çîrokgotinê an jî taybetmendiyên karakteran bandoreke zêdetir li ser encamên terapotîk dikin?

Arîşe û kêşeya din ew e ku çawa em dikarin bandorên demdirêj ên sînematerapiyê bipîvin û binirxînin. Gelek lêkolînên heyî tenê bandorên demkurt dinirxînin, lê girîng e ku em bizanibin ka veguherandinên ku di encama sînematerapiyê de çêdibin domdar in û di jiyana rojane ya nexweşan de bandoreke rastîn dikin an na.

Herweha pêwîst e ku lêkolîn li ser çawa sînematerapî dikare bi rêbazên din ên terapotîk re were têvel û tevlîkirin bêne kirin. Gelo bikaranîna hevdem a sînematerapiyê bi terapiya axaftinê, dermankirinê an jî rêbazên din ên terapotîk re encamên baştir pêşkêş dike?

Piştgiriya civakî û pergalên tendirustiyê

Ji bo ku sînematerapî di nav civakê de berfireh bibe û ji aliyê pergalên fermî yên tendirustiyê ve were pejirandin, pêwîstiya piştgiriya siyasî û darayî heye. Ev tişt bi taybetî di welatan weke yên Kurdistanê de ku pergalên tendirustiyê hîn jî di asteke pêşkeftî de nînin girîng e.

Pêwîst e ku hikûmet û dezgehên fermî yên tendirustiyê li ser girîngiya terapiyên alternatîf ên weke sînematerapiyê agahdar bibin û ji bo geşedan û pêşkeftina van rêbazan piştgirî û fon ên pêwîst peyda bikin. Herweha girîng e ku bi enstîtûyên perwerdekirinê, zanîngehên bijîşkiyê û navendên lêkolînê re hevkariyên demdirêj ên ji bo geşkirin û pêşxistina vî warî bêne ava kirin.

Encama

Derûnsînema û derûnterapî weke wareke nû ya zanistî û pratîk potansiyeleke mezin dê nîşan bide ji bo pê-baştir-kirina karên terapiya derûnî. Lêbelê, ev war hîn jî di asteke destpêkî de ye û pêwîstiya xebat û lêkolînên berfireh ên ji bo ku bigihîje asteke geş û pêşkeftî û standardîze heye.

Fîlm weke amûreke kûr a hunermendî û ragihandinê dikare bandoreke mezin li ser derûn û giyan û hestan bike, lê bikaranîna wê di terapiyê de divê bi hişyarî û pisporî were kirin. Ne her fîlm û ne ji bo her nexweş guncav e û pêwîstiya hilbijartin, rêberî û şopandina pispor heye.

Ji bo siberojê, divê em li ser sê xelekên sereke bixebitin: Yekem, geşedan û pêşxistina lêkolînên zanistî yên kalîteyê bilind ên li ser bandorên sînematerapiyê; duyem, perwerdekirina terapîst û pisporên şayeste yên vî warî; û sêyem, damezirandina pergal û standardên profesyonel ên ji bo pratîka ewle û bandordar a sînematerapiyê.

Tenê bi vî awayî em dikarin jiyana milyonan kesan ên ku ji girîft û gelemşeyên derûnî bêzar baştir bikin û alîkareke nû ya bandordar a tedawiyê pêşkêş bikin. Derûnsînema dibe ku di siberojê de weke yek ji amûrên sereke yên terapiya derûnî cihê xwe bigire û alîkariya gelek nexweşan bike ku di nav rewşên dijwar de hêvî û çareseriyê bibînin.

Çavkanî

Apichatpong, W. (Director). (2021). Memoria [Film]. Kick the Machine Films.

De Palma, B. (Director). (1980). Dressed to kill [Film]. Filmways Pictures.

Têgehên sereke

Derûnsînema (Psychocinema) Derûnsînema, karanîna fîlm û sînemayê weke amûreke dahûrîn û têgihiştina rewşên derûnî ye. Ev rêbaz li ser wê teoriyê damezirî ye ku sînema dikare di rola neynikî de xizmet bike ku tê de mirov dikarin xwe û rewşên xwe yên derûnî bibînin. Derûnsînema hem weke amûreke analîzê hem jî weke rêyekî tedawiyê tê bikaranîn.

Derûnterapî (Psychotherapy) Derûnterapî, tedawiya girîft û gelemşeyên derûnî ye ku bi rêya gotûbêj, raman û tevger û reftarên terapotîk tê kirin. Ev tedawî armanca xwe jî ya alîkariya takekesên ku ji girîftên derûnî dibin dike ku bigihîjin rewşek baştir û jiyaneke sazgar. Derûnterapî gelek awayên wê heye û dikare li gorî hewcedariyên takekesî bê şekil û şemilandin.

Sînematerapî (Cinematherapy) Sînematerapî, karanîna fîlman weke beşek ji pêvajoya terapiya derûnî ye. Di vê rêbazê de, fîlmên bi berfirehî hatine bijartî tên bikaranîn da ku nexşeyên destpêkê bibin bo gotûbêjê û dahûrîna girîftên takekesî. Ev rêbaz bi taybetî bandordar e ji bo kesên ku bi awayekî tradîsyonî zehmet e ku xwe îfade bikin.

Terapiya Rasteqîn (Reel Therapy) Navê din ê sînematerapiyê ye ku tê bikaranîn. Lîstika peyvê ya di navbera "reel" (makara fîlmê) û "real" (rastî) de heye. Ev nav, têkiliya di navbera dinyaya fîlmê û jiyana rastîn de nîşan dide û çawa fîlm dikare bandoreke rastîn li ser jiyana mirov bike.

Derûnnasiya Neasayî (Abnormal Psychology) Beşa derûnnasiyê ye ku girîft, gelemşe û nexweşiyên derûnî dişopîne. Ev beş tê de girîngiya li ser fêm û têgihiştina sedemên vê yekê, nîşaneyên wê û rêyên tedawiya rewşên derûnî yên ku ji rewşa "normal" dûr dikevin dide. Di sînematerapiyê de, fîlmên ku mijarên derûnnasiya neasayî vedibêjin bi gelemperî tên bikaranîn.

Rewşên Psîkotîk (Psychotic Conditions) Rewşên derûnî yên ku tê de têkiliya mirov bi rastiyê re xerab dibe. Di van rewşan de, takekes dikare bîr û hestên wî/wê yê şaş hebe, tiştan bibîne an jî bibihîze ku tuneye an jî baweriyên şaş ên ku li rastiyê ne hatine damezrandin hebe. Şîzofrenî nimûneyek sereke ya van rewşan e.

Şîzofrenî (Schizophrenia) Nexweşiyeke derûnî ya domdar e ku bi perçebûnên şaş haûsînasyon (hallucinations), bîrên nelogîkî (delusions) û tevger û reftarên neasayî tê nasîn. Kesên bi şîzofrenyayê bi gelemperî zor û zehmetî dikişînin di cudakirina rastî û xeyalê de. Di sînematerapiyê de, fîlmên ku vê nexweşiyê bi hestiyarî û rastî vedibêjin dikarin alîkariyê bikin bo fêm û têgihiştina vê rewşê.

NSPT – Nexweşiya Stresê ya Piştî Trawmayê (PTSD – Post-Traumatic Stress Disorder) Teşeya ku piştî rûdaneke trawmatîk (weke şer, xerabî, mirina kesekî nêzîk) çêdibe. Nîşaneyên vê bîranînên jandar, kabûsên şevê, çavgirtina ji cihan û rewşên ku bîranîna rûdana trawmatîk tînin û veguherandinên di rêveberiya hestan de ne. Fîlmên ku mijara trawmayê bi hestiyarî dianînin dikarin di terapiyê de weke amûr tên bikaranîn.

Protokolên Klînîkî (Clinical Protocols) Rêbazên standardîze yên tedawiyê ne ku ji aliyê pisporan ve hatine pesendkirin û ceribandî ne. Di sînematerapiyê de, ev protokol ku kîjan fîlm ji bo kîjan rewş û di kîjan demê de tê bikaranîn. Ev protokol mîsogeriya û bandorê ya tedawiyê garantî dike.

Ramandozirandin (Debriefing) Pêvajoya gotûbêja piştî tecrûbeyekê ye ji bo dahûrîn û têgihiştina bandorên wê. Di sînematerapiyê de, piştî temaşekirina fîlmekê, ramandozirandin dibe ku takekes û terapîst li ser naveroka fîlmê, hestên ku çêbûne û têkiliyên bi jiyana takekesî ve gotûbêj bikin.

Metafor (Metaphor) Bikaranîna tiştekî ji bo îmayeyakirina tiştek din e bi armanca afirandina fêm û têgihiştineke kûrtir û bandortir. Di sînematerapiyê de, fîlm û çîrokên wan bi gelemperî weke metafor tên bikaranîn ji bo girîftên jiyana rastîn. Bo mînak, çîroka karakterekî ku ji tirseke mezin derbas dibe dikare metaforek be ji bo kesekî ku bi tirsekê re mijûl dibe.

Bandorên Terapotîk (Therapeutic Effects) Guherandinên erênî yên ku di encama tedawiyê de çêdibin. Di sînematerapiyê de, ev bandor dibe ku bibin: Zêdebûna fêm û têgihiştina xwebûna xwe, kêmbûna stres û belengaziyê, başbûna têkiliyên civakî û pêşveçûna stratejiyên rûbirûbûna girîftan. Ev bandor bi rêya çavdêrî û analîza berdewam tên pîvan kirin.

Destnîşankirina Fîlman

Terapîst li gorî hewcedarî û girîftên takekesî fîlmên maqûl destnîşan dike. Krîterên bijartinê: naveroka derûnî, karakterên ku mirov dikare bi wan re hevdengî bibe û potansiyela çareserkirina girîftan.

Şêwaza Bikaranînê

Fîlm dikare bi awayên cuda were bikaranîn: Temaşekirina takekesî ya bi cihangîriya terapîst, temaşekirina komî an jî weke kar ji bo malê. Her şêwaz avantaj û dezavantajên xwe hene.

Pîvandin û Nirxandin

Bandorên sînematerapiyê bi rêya rêbazên cuda tên pîvan kirin: Çavdêriya terapîst, raporên takekesî û amûrên nirxandina derûnî. Ev pîvandin ji bo başkirina kalîteya tedawiyê girîng e.