Skip to main content

Hişê Giştî yê Çêkirî (HGÇ) çi ye?



Hişê Giştî yê Çêkirî – HGÇ (bi îngilîzî: Artificial General Intelligence – AGI), pergalek hişê madeyan e ku dikare hemî karên fikr û ramanî yên ku mirov dikare bîne cih, bi eynî awayî û bi awayekî serbixwe, pêk bîne. Ev tê wateya ku HGÇ ne tenê ji bo karekî taybetî hatî çêkirin e, lê dikare di warên cihêreng de jî bixebite û fêr bibe, weke mirov. HGÇ dikare bi awayekî serbixwe birame, pirsgirêkan çareser bike û ji bo karên nû fêr bibe, bêyî ku ji hêla mirovan ve were program kirin.

Cudahiya di navbera HGÇ û Hişê Taybetî yê Çêkirî (HTÇ) de

Hişê Taybetî yê Çêkirî (HTÇ, bi îngilîzî: Narrow AI), pergalên hişê madeyan in ku ji bo karekî taybetî hatine çêkirin. Mînak:

  • Pergalên Nasîna Axaftinê: Weke Siri, Alexa an Google Assistant.
  • Pergalên Şofêrê Xweber: Weke teslaya Tesla.
  • Robotên Pîşesaziyê: Ji bo karên weke montajkirina parçeyan.

Ev pergal tenê ji bo karekî taybetî têne çêkirin û nikarin di warên din de jî bixebitin. Lê HGÇ, ji aliyekî din ve, dikare di warên cihêreng de jî bixebite û fêr bibe, weke mirovan. Ew dikare bi awayekî serbixwe fêr bibe û ji bo pirsgirêkên cihêreng çareseriyan peyda bike.

Dîroka HGÇ

Bîra mirovên ku li ser hişê madeyan dixebitin, ji destpêka sedsala 20em ve heye. Lê rêbazên nûjen ên li ser HGÇ di nîvê duyem ê sedsala 20em de dest pê kirin. Di salên 1950î de, Alan Turing pirsgirekeke girîng pêşkêş kir: "Ma makîne dikarin bifikirin?" Ev pirs bû sedema lêkolînên berfireh li ser hişê madeyan.

Di salên 1980î û 1990î de, lêkolîn li ser HGÇ bi awayekî giring berdewam kir. Lê di vê demê de, teknolojî hîn nehatibû pêşve birin da ku HGÇ bê çêkirin. Di sedsala 21em de, bi geşedana teknolojiyê, têkiliyên nûjen ên kompûterî û algoritmên fêrbûnê yên kûr (deep learning), rê li ber çêkirina HGÇê vebûye.

Pêkhateyên HGÇ

Ji bo çêkirina HGÇ, pêdivî bi çendîn pêkhateyên sereke heye:

1.     Fêrbûna Serbixwe: HGÇ divê bikaribe bi awayekî serbixwe fêr bibe, bêyî ku ji hêla mirovan ve were program kirin. Ev tê wateya ku pergal dikare ji agahiyên nû fêr bibe û xwe li gorî rewşê biguherîne.

2.     Rêbaza Fikr û Ramanê: HGÇ divê bikaribe bi awayekî berfireh birame û ji bo pirsgirêkên cihêreng çareseriyan peyda bike. Ev tê wateya ku pergal nikare tenê ji bo karekî taybetî were çêkirin, lê divê di warên cihêreng de jî bikaribe bixebite.

3.     Hişmendî û Hişyarî: HGÇ divê bikaribe hişmendî û hişyarî nîşan bide ango bikaribe bi awayekî serbixwe biryarên xwe bigire û ji bo çareseriyên nû vebiguhere.

4.     Ziman û Têgihiştin: HGÇ divê bikaribe zimanê mirovan fêm bike û bi awayekî serbixwe bi mirovan re têkiliyê ava bike. Ev tê wateya ku pergal dikare bi mirovan re biaxivîne û agahiyan ji wan bistîne.

Bikaranîna HGÇ

Heke HGÇ were çêkirin, dikare di warên cihêreng de were bikaranîn:

1.     Tendirustî: HGÇ dikare di warê tendirustiyê de were bikaranîn da ku nexweşiyan teşxîs bike û çareseriyan pêşkêş bike. Ew dikare bi awayekî serbixwe fêr bibe û ji bo nexweşiyên nû çareseriyan peyda bike.

2.     Perwerdehî: HGÇ dikare di warê perwerdehiyê de were bikaranîn da ku fêrkeriyê bi awayekî kesane bike. Ew dikare bi awayekî serbixwe fêr bibe û ji bo xwendekaran rêbazên fêrbûnê yên nû pêşkêş bike.

3.     Aborî û Darayî: HGÇ dikare di warê aborî û darayî de were bikaranîn da ku biryarên aborî û darayî yên rast bike. Ew dikare bi awayekî serbixwe fêr bibe û ji bo pirsgirêkên aborî çareseriyan peyda bike.

4.     Çand û Huner: HGÇ dikare di warê çand û hunerê de were bikaranîn da ku berhemên nû çêke. Ew dikare bi awayekî serbixwe fêr bibe û ji bo berhemên nû çareseriyan peyda bike.

Pirsgirêkên HGÇyê

Her çend HGÇ armanceke mezin be jî, pirsgirêkên wê yên giring hene:

1.     Eşkerekirina Hişê Mirovan: Hişê mirovan hîn bi temamî nehatiye eşkerekirin. Ji ber vê yekê, çêkirina pergaleke ku bi temamî hişê mirovan bişibîne, dijwar e.

2.     Ewlekarî û Kontrol: HGÇ dikare bi awayekî serbixwe biryarên xwe bigire. Ji ber vê yekê, pirsgirêkên ewlekarî û kontrolê hene. Divê mirov bi baldarî bifikire ku meriv çawa dikare HGÇ kontrol bike.

3.     Etîk û Dadmendî: HGÇ dikare bi awayekî serbixwe biryarên xwe bigire. Ji ber vê yekê, pirsgirêkên etîk û dadmendiyê hene. Divê mirov bi baldarî bifikire ku meriv çawa dikare HGÇ bi awayekî dadmendî bikar bîne.

Siberoja HGÇ

Heke HGÇ were çêkirin, dikare bandoreke mezin li ser jiyana mirovan bike. Ew dikare di warên cihêreng de were bikaranîn û ji bo pirsgirêkên mezin çareseriyan peyda bike. Lê divê mirov bi baldarî bifikire ku meriv çawa dikare HGÇ bi awayekî ewle û dadmendî bikar bîne.

Encam

Hişê Giştî yê Çêkirî (HGÇ) armanceke mezin a zanista kompûterê û endezyariya hişê madeyan e. Her çend pirsgirêkên wê yên giring hene jî, heke were çêkirin, dikare bandoreke mezin li ser jiyana mirovan bike. Divê mirov bi baldarî bifikire ku meriv çawa dikare HGÇ bi awayekî ewle û dadmendî bikar bîne. Ev mijar ne tenê ji bo zanistvanan, lê ji bo hemû mirovan jî girîng e, ji ber ku ew dikare siberoja mirovahiyê vebiguherîne.

Çavkanî

  1. Goertzel, B. (2014). Artificial General Intelligence
  2. Tegmark, M. (2017). Life 3.0: Being Human in the Age of Artificial Intelligence

 

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Welatparêzê hêja, Apo (Osman Sebrî)

  Apo : Tu çi dixwazî bipirsî ez ê ji te ra bersivekê bidim. A. : Em ji xwe ra bipeyvin. Apo : Em bipeyvin, serçava.   Bi tevahî şîreta min ji hemî Kurdan ra ev e ku em şerê hev nekin. Tu carî nayê bîra min û nakeve 'eqlê min ku miletek gî li ser fikrekê here . Gava here, me'na xwe keriyek pez e, ne tiştekî din e . Divê em her kes bi fikra xwe xizmetê welatê xwe bikin. Rêya xizmetê welat ev e ku em şerê hev nekin. Yek dikare mîna te nefikire, tu jî dikarî mîna wî nefikirî. Ne şert e ku bibê: "Na, illa bila mîna min bifikire, ya bila mîna ê din bifikire". Bila mîna xwe bifikire, lê ji bo welatê xwe û ji zarokên xwe ra dîsa ez vê wesiyetê dikim: "Wek xwe bifikirin, bes xizmetê welatê xwe bikin, bi 'eqlê xwe û bi fikra xwe". Gava ez bînim merivekî mecbûr bikim ku were mîna me bifikire, ew fikra ne tiştekî rast e. Lê, mîna xwe bifikirin. Em dikarin bêjin: "Ji me ra baş be, xirabiya me meke, bira em birayê hev bin". Eva mumkun e. Lê, a keti...
Post a Comment
Read more

DERÛNNASÎ (PSYCHOLOGY)

  Derûnnasî lêkolîna zanistî ya hiş (mind) û reftarê (behavior) ye. Mijarên wê tevger, reftar û diyardeyên hişmendî (conscious phenomena) û derhişî (unconscious phenomena) ên mirov û ajalan û pêvajoyên hiş (mental processes) ên weke ramandin (thoughts), hest (feelings), nihiçk (drive) û handanê (motives) vedihewîne. Derûnnasî dîsîplîneke akademîk a berfireh e ku sînorên wê sînorên zanistên xwezayî (natural sciences) û civakî (social sciences) derbas dike. Derûnnasên zindewerî (biological psychologists) hewl didin ku taybetmendiyên derketî yên mêjî fêm bikin û vê dîsîplînê bi zanista mêjî norozanistê (neuroscience) ve girê bidin. Weke zanyarên civakî (social scientists), armanca derûnnasan jî ew e ku tevger û reftarên takekesan (individuals) û koman fêm bikin. Pisporekî pîşeyî an jî lêkolerek ku di vê dîsîplînê de dixebite weke derûnnas (psychologist) tê binavkirin. Hin derûnnas dikarin weke zanyarên reftarî (behavioral scientists) an jî zanyarên venasînî (cognitive scientists) ...
Post a Comment
Read more

ŞÊX SEÎDÊ KAL Û DERÛNHÊZÎ

Destpêk Di dîroka neteweyên bindest de, serok û rêberên neteweyî xwedî roleke taybet û girîng in di avakirina hişmendiya neteweyî û geşkirina tevgerên rizgarîxwaz de. Di nav kurdan de jî serokên wekî Şêx Seîd, bi mêrxasî û dilsoziya xwe, bûne stêrkên geş ên dîroka kurd û Kurdistanê. Lêbelê, çîroka şêxê me tenê ne çîroka serkeftin û qehremaniyê ye, herwiha çîroka êş, xwefiroşî û nakokiyên navxweyî ye jî. Ev rewş, di derûniya civaka kurdî de birînên kûr û giran çêkirine ku heta îro jî bandora wan li ser civaka kurdî heye. Di vê nivîsê de, em ê hewl bidin ku ji hêla derûnî ve rewşa pîr û pêşengên kurd Şêx Seîdê kal li ser civakê binirxînin ku çawa wî di serdema xwe de li hember pergala serdest serî hildaye û di dawiyê de bûye semboleke berxwedanê di nav kurdan de. Herwiha em ê li ser wê yekê jî rawestin ku çawa civaka kurdî îro li hember vê mîrateya dîrokî û derûnî radiweste û çawa ev yek bandorê li ser siberoja kurdan dike. Di dîroka kurd û Kurdistanê de kesayetiyên hêja û girîng g...
Post a Comment
Read more